Sanoatda ishlab chiqariladigan rostlanadigan elektr yuritmalar komplekt (to‘plamli) elektr yuritmalar ko‘rinishida ishlab chiqariladi. Ular yarim o‘tkazgichli o‘zgartirgich, boshqaruvchi va sozlovchi tizim hamda himoya apparatlaridan tashkil topgan konstruktiv jihatdan tugallangan qurilmadir. Bu qurilmalar elektr motorlar bilan ham jamlanishi nazarda tutilmoqda.
Bugungi kunda juda ko‘p tipli komplektli elektr yuritmalar ishlab chiqariladi.
Ushbu bo’limda ikkita eng keng tarqalgan elektr yuritmalarni ko‘rib chiqamiz.
EPU – M elektr yuritmasi 250 kWt gacha quvvatga ega bo‘lgan o‘zgarmas tok motorlarini boshqarish uchun mo‘ljallangan. Motorlar o‘zgarmas magnitlardan yoki elektromagnitli qo‘zg‘atishga ega. EPU – 1M komplektli yuritma tarkibiga tiristorli (reversli yoki reverssiz) boshqariluvchi to‘g‘irlagich va yarim o‘tkazgichli
boshqaruv tizimi kiradi. EPU – 1M asosidagi elektr yuritmalar metal qirquvchi va yog‘och qirquvchi dasgohlarda metallurgiya sanoati mexanizmlarida, qog‘oz ishlab chiqarish sanoati mashinalarida plastik massalarni qayta ishlash mashina va mexanizmlarida qo‘llaniladi. Bu turdagi barcha mexanizmlar tezlikni keng diapazonda rostlashni talab qiladi.
EPU – 1M –X-XX-X-X-X-X. ko‘rinishida belgilanadigan shartli ko‘rinish
quyidagilarni anglatadi:
EPU – unifikatsiyalangan, o‘zgarmas tok elektr yuritmasi 1model –
1 – modifikatsiyasi.
– jadval
Birinchi X raqam
-1-reversli, 2 – reverssiz.
Ikkinchi XX raqamlar
- motor yakor toki bo‘yicha bajarilishi 34-25A; 37-50A; 39-80A; 40-100A; 43-200A; 46-400A; 48-630A
- funksional xarakteristika
P- tezlikni rostlash diapazoni 10000 gacha bo‘lgan elektr yuritmalar usuli.
D - tezlikni rostlash diapazoni 1000 gacha bo‘lgan ikki zonali rostlagichli bosh harakat elektr yuritmalar uchun.
M- tezlik bo‘yicha teskari bog‘lanishli rostlash diapazoni 1000 gacha bo‘lgan bir zonali elektr yuritmalar uchun.
Yettinchi X raqam
- iqlimiy bajarilishi UXL4.
EPU – 1M qurilmasi himoya va kommutatsiya apparatlari bilan komplektda boshqarish shkaflariga IP21 himoya darajasi bilan o‘rnatishga mo‘ljallangan. Qurilma konstruktiv jihatdan monoblok ko‘rinishida bajarilgan.
Bu seriyali elektr yuritmaning funksional sxemasi 12.4 - rasmda berilgan. Bu yuqori aniqlikdagi reversli 3 fazali tiristorli bir zonali TO’-D tizimi bo‘yicha elektr yuritma. Bir zonali degan tushuncha shuni bildiradiki, unda tezlikni rostlash 0-ωnomoraliqda amalga oshiriladi. Ya’ni asosiy tezlikdan pastga. Motorning qo‘zg‘atish oqimi doimiy bo‘lib qoladi.
O‘zgarmas tok motori M reversli tiristorli o‘zgartirgich UZ1 dan ta’minlanadi. O‘zgartirgich alohida boshqaruvli, uch fazali ko‘prikli sxema bo‘yicha bajarilgan (5.2 Bobga qarang). Tiristorli o‘zgartirgich esa 380 V li tarmoqdan ta’minlanadi (agar motor 440V nominal kuchlanishga ega bo‘lsa) yoki T1 transformatordan ta’minlanadi (agar motor kuchlanishi 220V bo‘lsa). Elektrmagnit qo‘zg‘atishli motorlar uchun qo‘zg‘atish chulg‘amini ta’minlash uchun UZ2 to‘g‘irlagich nazarda tutilgan. UZ1 va UZ2 o‘zgartirgichlar himoyasi G‘1 – G‘3 va G‘4 – G‘6 eruvchan saqlagichlar yordamida amalga oshiriladi.
Tezlikni rostlash tizimi – ikki konturli. Tashqi kontur – tezlik konturi – PI rostlagich, Tez.R va BR1taxogeneratordan tezlik bo‘yicha teskari bog‘lanishdan tashkil topadi. Tok bo‘yicha teskari bog‘lanish BQ boshqaruv organi kirishiga to‘g‘irlangan. Tok bo‘yicha teskari bog‘lanish uchun o‘lchov elementi bo‘lib yakor zanjirini ta’minlovchi o‘zgaruvchan tok zanjiriga ulangan transformator xizmat qiladi. Bu transformator ikkilamchi chulg‘amning toki TD tok datchigi yordamida doimiy tok signaliga o‘zgartiriladi. Bu signal esa motor yakori tokiga proporsional bo‘ladi. Biroq bu signal bir qutbli bo‘lib yakor zanjiridagi tok yo‘nalishi haqidagi axborotga ega bo‘lmaydi.
