O‘zbekiston respublikasi oliy ta’lim vazirligi urganch Davlat Universiteti Tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo’nalishi

2.2 10-rasm Bobab daraxti guli
Baobabdoshlar-Bombacaceae oilasi har bir turning murtagi o‘ziga xos tuzilishga ega. Uch xil tuzilishli urug‘murtak bir-biridan farq qilinadi. Apokarp yoki to‘g‘ri murtak. Anatrop yoki teskari murtak (uchi va uchidagi tirkishlari ostki tomonga qaragan). Kampilatro bukilgan urug‘murtak, (bunday murtakda nutsellus o‘ta bukilgan bo‘lib, chang yo‘li xalaza yoniga borib qoladi). Bular o‘rtasida oraliq shakllarda tuzilgan murtaklar kam uchraydi Tuguncha ichida urug‘murtak o‘rnashgan bo‘rtma platsenta deb yuritiladi. Masalan, qovun urug‘i uch bo‘lak pla-ssentada joylashgan. Har xil turlarga mansub o‘simlik- larning urug‘murtagi meva bargida (tuguncha ichida) har xil tuzilishli bo‘lishi bilan birga turli tartibda o‘rnashgan bo‘ladi. Meva bargida murtakning o‘rnashish tartibi platsentatsiya deb yuritiladi.
Gulli o‘simliklarning turli-tuman vakillarida pla-ssentatsiyaning har xil ko‘rinishini uchratish mumkin.
Urug‘chining ustuncha qismi asosan ikki vazifani — tumshuqchani tutib turish va chang nayini tugagungacha yo‘naltirish vazifasini bajaradi. Urug‘chi o‘simliklarning turiga qarab bir ustunli yoki ko‘p ustunli bo‘lishi mumkin. Ba’zan ustunchalar soni tugunchani shakllantir- gan mevabargining soniga teng bo‘lsa (masalan, olmada tugunchasi 5 ta meva bargidan tashkil topgan ustunchasi ham 5 ta) boshka hollarda meva bargining soni ustuncha soniga teng kelmaydi. Ko‘pchilik chinniguldoshlarga mansub o‘simliklarning tugunchasi 5 ta meva bargidan tashkil topgan, ustunchalar soni esa ko‘pchilik turlarda 3 ta, butguldoshlarda esa tuguncha 2 ta meva bargidan tarkib topgan, ustunchasi bitta, labguldoshlarda esa tuguncha 4 ta meva bargidan iborat, ustunchasi esa faqat bitta.Ayrim urug‘chining ustunchasi bo‘sh, boshqalarining ichi g‘ovak parenxima bilan to‘lib turadi. Ochiq va yarim ochiq ustunchalar oziq (suyuqlik) bilan to‘la bo‘lib, bu ustunchalarda chang nayi ustunchaning chang yo‘li orqali bemalol harakat qiladi. Yopiq nayli ustunchalarda chang nayi harakati o‘tkazuvchi parenxima hujayralari oralig‘ida sodir bo‘ladi.
Tumshuqcha butun, o‘yma bo‘lakli va bir necha dumaloq bo‘laklarga bo‘lingan bo‘lishi mumkin. Ko‘pchilik tumshuqcha bo‘laklarining soni tugunchani hosil qilgan meva bargi soniga teng. Boshqa hollarda meva bargining sonidan qat’i nazar tumshuqcha bkr butun dumaloq bo‘ladi. Tumshuqcha to‘qimalari o‘zidan maxsus suyuqlik ajratadigan sekretorlik xususiyatiga ega.
Yuqorida ta’kidlanganidek, urug‘chi bir yoki bir necha meva bargining birlashishidan hosil bo‘ladi. Ayrim hollarda bir nechta meva bargi birlashib bir butun urug‘chini hosil qiladi. Boshqa hollarda esa har bir meva barg alohida mustaqil urug‘chini hosil qiladi. SHunga ko‘ra, urug‘chining quyidagi ikki tipi tafovut qilinadi:Apokarp urug‘chi — bitta gulda bir necha meva bargidan vujudga kelgan mustaqil (bir-biri bilan birlashmagan) urug‘chilar to‘plami (ayiqtovon, suvyig‘ar, magnoliya o‘simliklari) va senokarp urug‘chi — bir necha meva bargning yon tomonlari o‘zaro birlashib bir butun urug‘- chi hosil qilishi.
Senokarp urug‘chining quyidagi uch xilini bir-biri- dan farq qilish mumkin
Senokarp ginetseylari bir-biri bilan birlashgan, meva barglari ko‘p xonali (uyli, bo‘limli) tuguncha hosil qiladi:Parokarp ginetseylari bir-biri bilan birlashgan mevabarglari bir xonali tuguncha hosil qiladi.Lizokarp ginetseylari bir-biri bilan birlashgan mevabarglari bir butun tuguncha hosil qiladi. Lekin parokarp lizokarp tugunchalardan bir necha bo‘limlariniig birlashishi bilan farq