O`zbekiston respublikasi oliy ta’lim vazirligi universiteti fakulteti

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM VAZIRLIGI

___________________________ UNIVERSITETI
_______________________________FAKULTETI
_________________________GURUH TALABASI
______________________________________NING


_____________FANIDAN TAYYORLAGAN
MUSTAQIL ISHI

BAJARDI:______________

QABUL QILDI: __________

__________________________-2022

Mavzu: Berdaq Ǵarǵabay ulı sózdiń kúshi, sóylew ádebi
Reja

1. 
   Berdaq turmısı hám ijodi
   
2. 
   Berdaq arıslanları
   
3. 
   Berdaq Ǵarǵabay ulı sózdiń kúshi
   

Berdaq G'arg'abay ulı (1827 - 1900) - Qaraqalpaq klassik shayırlarının' ishinde o'zinin' o'mir bayanına tiyisli bazıbir dereklerdi qolı menen jazıp qaldırg'an shayır Berdaq boladı. Ol o'zinin' ataqlı "O'mirim" qosıg'ında o'zinin' avtobiografiyasın qaldırg'an.

O'miri
Ata-babalari
Berdaqtın' aqlıq-shawlıqları, a'wladları, shayırdın' jasag'an jerindegi qatıqulaq adamlardın' ha'r qıylı ekspeditsiyalar da'wirinde bergen mag'lıwmatlarına qarag'anda, Berdaq shayırdın' babası Tınet degen adam bolg'an. Tınettin' a'kesi Bekbiy, Bekbiydin' a'kesi Xojaqul. Tınettin' Boranbay, Baytemir, Baltabay degen u'sh balası bolg'an. El ishinde Baltabay, Bektemirlerdin' qanday adamlar bolıp o'tkenlikleri haqqında mag'lıwmatlar joq. Al, Boranbaydın' G'arg'abay degen, Qoshqarbay, Mayanbay, Sa'n'girbay degen to'rt balası bolg'an. En' u'lkeni G'arg'abay – yag'nıy Berdaqtın' a'kesi kembag'al turmıs keshirgen. A'miwda'ryanın' Aral ten'izine quyar salalarının' biri jag'asında Aqqala, Quwlı ko'l degen jerlerde jasag'an. Bul jerlerde tiykarınan qaraqalpaqlardın' Mu'yten, Qoldawlı urıwları tirishilik etken. G'arg'abaydın' - O'tepbergen, Nurmaq, Ermaq, Ja'met ha'm Serbaba degen balaları bolg'an. Balalarının' aldı er jetip, jigit bola kelgende G'arg'abaydın' hayalı qaytıs boladı. G'arg'abaydın' ku'n ko'risi burıng'ıg'a qarag'anda qıyınlasadı. Aradan ko'p waqıtlar o'tkennen keyin baspanasız qalg'an bes balanı asıraw ushın G'arg'abay Mu'yten urıwındag'ı o'zindey jarlı kisinin' Qarqara degen qızına u'ylenedi.
Balalig'i
U'ylengennen keyin G'arg'abaydın' jetim balalarının' ku'n ko'risi biraz jaqsılanadı. G'arg'abaydın' bul son'g'ı hayalınan Berdimurat (Berdaq), Fazılbek, Berdibek, Qa'llibek degen to'rt balası boladı. Berdaq solay etip, 1827-jılı A'miwda'ryanın' quyar ayag'ında, Aral ten'izinin' tu'slik jag'asında Aqqala degen jerde dunyag'a keledi. Biraq G'arg'abaydın' son'g'ı hayalınan tuwılg'an to'rt balanın' u'shewi qaytıs bolıp Berdimurattın' bir o'zi qaladı.
Berdaq 7-8 jaslarınan-aq awıllıq mektepke qatnap oqıydı. Ol kishkentayınan-aq shaqqan, ziyrek bolıp adamlardın' ko'zine tu'sedi. Biraq ol on jasına kelgende a'kesi de, anası da du'nyadan o'tip jetim qaladı. Bul ku'tilmegen jag'day jas bala Berdimurattın' birden qıyınlasıwına sebep boladı.
Jetim qalg'an Berdimurat o'zinin' a'kesi menen tuwısqan adam Qoshqarbaydın' Nayzabay degen balasının' qolına baradı. Biraq Nayzabaydın' hayalı Berdimurattı on'ıstırmaydı. Ol en' aqırında o'z awılının' ılaq-buzawın bag'ıp, ku'nde keshte u'yme-u'y, gezekpe-gezek qonıp ku'n keshiredi.
Jaslig'i
Berdaq jas waqıtlarınan baslap qosıq shıg'ara baslaydı. Ol da'slep birewlerdi maqtap, birewlerdi da'lkeklep qısqasha qosıqlar shıg'aradı. Awıllarda toy bolg'an jerge barıp "Toy baslar", "Bet ashar" qosıqların aytadı. So'ytip kem-kemnen "Berdaq shayır", "Berdaq baqsı" degen ataqqa iye bolıp dan'qı jurtqa jayıla baslaydı. Mal bag'ıwdan qutılıp, el aralap qosıq aytıp, shayırlıq so'z o'neri menen ku'n ko'retug'ın boladı.
Berdaq shayır 23 jasında Mu'yten urıwının' ken' tanaw tiyresindegi Baymanqul degen kisinin' Bayıtqan degen qızına u'ylenedi. Shan'araq tiklegennen keyin onın' Aytmuxammed (adamlar onı Ayteke dep atag'an), Na'zibek degen eki balası, Hu'rliqa, Hu'rliman, Ayımxan ha'm Biybixan degen to'rt qızı boladı.
Olardin' ishinde Hu'rliman degen qizi a'ke jolin quwalap, belgili "qiz baqsi" bolip, elge tanilg'an.
Orta jaslig'i
Berdaq shayır orta jaslarg'a barg'anda hayalı o'ledi. Onnan keyin ol Qostamg'alı urıwındag'ı Barlıbay degen kisinin' Bag'dagu'l degen qızına u'ylenedi. Son'g'ı hayalınan shayır Gu'limxan, Jarımxan degen eki qızlı boladı. Berdaqtın' ulları menen qızlarınan do'regen urpaqları-aqlıq-shawlıqları ku'ta' ko'p. Olar son'g'ı waqıtlarg'a shekem Moynaq rayonında, Qazaqda'rya, Terbenbes jaqlarda, Qarao'zek, Taxtako'pir, Shımbay rayonlarında turadı.
Berdaq shayırdın' sırtqı ko'rinisi tuwralı Berdaqtı ko'rgen-bilgen, Qarao'zek rayonının' 9-awılında jasaytug'ın g'arrı Xojalepes ulı İbrayım aytiwinsha Berdaq uzın boylı, tolıq deneli, erbiklew qara kisi eken. Pesheneli, qabaq su'yegi ko'terin'ki, qoyıw qaslı, ko'zi qara o'tkir, ku'limlegen, du'ziw kirpikli adam edi. Berdaqtın' betine u'n'ilip qarag'anda adamdı o'zine tartarlıq kisi edi. Minez-qulqı jag'ımlı, xosh minez, ha'mmege birdey so'ylegende bir tap penen, a'ste, biraq, salmaqlı so'yleytug'ın, tili ha'zirgi o'zimiz so'ylep ju'rgen nag'ız qaraqalpaqsha bolıp, ishine jeke siyrek parsı, arabıy (biraq adamlarg'a tanıs) so'zlerdi qosıp ta so'yleytug'ın edi. So'ylegende ju'zine ga' ku'le shıray, ga' qa'ha'rli tu's enip turatug'ın kisi edi, a'dette adamdı ko'p tın'lap, az so'yleytug'ın, qızın'qırap, g'urujg'a minip so'yleytug'ın edi. So'zi da'ste-da'ste bolıp uyqasıp bar beredi. Qosıq shıg'arg'anda tolıp ketetug'ın, sol jerde duwtar-duwtarsız da qoya beretug'ın kisi eken (Bul gu'rrin'di 1950-jılı avgusta Berdaq tuwralı mag'lıwmat jıynawg'a jiberilgen ekspeditsiya ag'zaları` A.Dabılov ha'm K.Berdimuratovlar Xojelepes g'arrının' o'z awızınan jazıp alg'an. Qol jazba Qaraqalpaq filialının' kitapxanasında saqlanadı).
Qartayg'an waqti ha'm qaytis boliwi
Berdaqtın' o'z so'zine qarag'anda onı ko'rgen g'arrılardın' aytıwıwı boyınsha Berdaq qartayg'anda bir ko'zi soqır bolg'an. 1873-jılı Orta Aziya Rossiya qol astına o'tkennen keyin ha'r qıylı rus ekspeditsiyaları ta'repinen qaraqalpaqlardın' da folklorına ha'm a'debiyatına baylanıslı ko'p materiallar xalıq arasınan jazıp alınıp, olardın' geyparaları basıp shıg'arıldı. Usınday ma'deniy miyraslardı jıynaw maqsetinde bolıwı kerek 1900-jılı Tu'rkistan General Gubernatorlıg'ının' Sırda'rya oblastındag'ı A'miwda'rya bo'liminin' baslıg'ı Berdaq shayırdı Petro-Aleksandrovskiyge shaqırdı. Berdaq shayır bul shaqırıqtı qabıl etti. Biraq ol Qazaqda'ryada awırıw bolıwı sebepli No'kiske g'ana zordan jetedi. So'ytip Petro-Aleksandrovskiyge jete almay-aq No'kisten qaytadı. Sol jılı, 1900-jılı qaraqalpaq xalqının' ataqlı shayırı ha'm baqsısı Berdaq G'arg'abay ulı Qazaqda'ryada qaytıs boladı. Ol tuwrali zamanlasi O'tesh shayir "Berdaq edi shayirlardin' danasi, so'zine iyildi adam balasi" dep baslanatug'in belgili qosig'in do'retken.
1977-jili qista Berdaq shayirg'a arnap No'kis, Qaraqalpaqstanda eskertkish ashildi. Bul eskertkishti belgili jaziwshi Shin'g'is Aytmatov ashti ha'm ol Berdaq tuwrali bilay dedi "Ala tawda en' biyik shin'lardi "tuw shoqqi" desedi. "Sol aytqanday, Berdaq ko'p milletli tuwisqan a'debiyatlarinin' "tuw shoqqilarinin' biri" ("Sovet Qaraqalpaqstani", 1977-jil 1-mart). Bul eskertkishte Berdaqtin' to'mendegi qatarlari jazilg'an:
Shayir edim, ko'zim ko'rgenin jazdim,
Ko'kiregimnin' sezip, bilgenin jazdim,
Zaman qisletinen sarg'aydim, azdim,
Bolar ma dep jaqti ku'nler xaliq ushin.
A'debiy Do'retiwshiligi
Berdaq shayır XIX a'sirde qaraqalpaq xalqının' arasınan shıqqan shayırı, baqsısı, tariyxshısı. Onın' tvorchestvolıq jolı o'z da'wirinin' xalıq ma'deniyatı, xalıq tariyxı menen organikalıq baylanısta o'sken ha'm rawajlang'an. Berdaq shayırdın' do'retiwshiligi XIX a'sirdegi qaraqalpaqlardag'ı xalıqlıq a'debiyatının' rawajlanıwının' haqıyqat guwası bolıp xızmet atqaradı. Berdaq do'retiwshiligi - Orta Aziya xalıqlarının' milliy ma'deniyatına, sonday-aq pu'tkil dunyalıq ma'deniyatı g'a'ziynesine qosılg'an u'lken u'les.
Berdaq qaraqalpaq xalqinin' qayg'i-ha'siretin jirlaw menen birge, oni jasawg'a jigerlendirdi, sotsialliq ten'lik ushin gu'reske ruhlandirdi. Shayirdin' "Xaliq ushin, "Jaqsiraq" qosiqlari, "Ernazar biy", "Amangeldi" poemalari, "Aqmaq patsha" da'stani usinday ma'nistegi, qaraqalpaq xalqinin' oy-sezimine ta'sir etetug'in shig'armalar boldi. Ol "Jaqsiraq" qosig'inda minaday dep jazadi:
Berdimurat xaliqti, xaliq Berdaqti,
Jalg'izinday ko'rer jannan jaqsiraq.
Berdaqtın' qosıqlarının' o'zgesheliklerinin' biri - shayır, a'dette shıg'armanın' keyninde sol shıg'armadan belgili juwmaq shıg'arıp, onın' tiykarg'ı ideyasın ashıp beredi. Sonın' menen birge ko'pshilik shıg'armalarında avtor o'zinin' atın atap ko'rsetedi, geypara shıg'armalarında onın' qay jılı jazılg'anın ko'rsetedi.
Qaraqalpaq xalqınıń ullı shayırı- Berdaqtıń miyrasları tereń mazmunlıǵı hám pikirlew dúnyasındaǵı danıshpanlıǵı menen xalıqtıń ruwxiy iygiligine aynalıp otır. Onıń dáretpeleri dúnyaǵa káz qarasları óziniń originallıqları menen tek qaraqalpaq shayırları ishinde de ayrıqsha orın iyeleydı. Sonlıqtan Berdaqtıń tvorchestvosı hár tárepleme tereń úyrenilip atır. Respublikamızdaǵı kóp ǵana ilimpazlar N.Dáwqaraev. Q.Ayımbetov. I.Saǵitov. N.Japaqov. M.Nurmuxammedovlar ádebiyat tarawında tutqan ornın, jámiyetlik oyńar tariyxında atqarǵan ornın belgilep beriwge háreket etti. Usınday talant iyesi Berdaqtıń bay tvorchestvosın iyelewshi ilimpazlardıń qatarına jańadan B.Qurbanbaev qosıldı.Ol jaqında ózbek tilinde «Berdaq ijodi» atlı kitabın
shıǵardı. Miynetke belgili ilimpaz filologiya ilimleri doktorı M.Qoshjanov arnawlı túrde redaktorlıq etken. Kitap Berdaqtıń ómiri hám tvorchestvosı boyınsha ocherk xarakterinde jazılıp kirisiw hám mazmunlı juwmaqlawdan tısqarı jeti bólimnen ibarat. Qaysı bir shayırdıń bolmasın ádebiy tvorchestvosındaǵı rawajlanıw jetiskenliklerin anıqlaw zárúr bolsa, aldı menen onıń jasaǵan dáwirin hám ómirin úyrenbey ilimiy túrde sheshiw qıyın. Sonlıqtan B.Qurbanbaev sóz etpekshi bolıp otırǵan kitabında shayırdıń bir ómir turmısı hám ol jasaǵan tariyxiy jaǵdaydaǵı progressiv qubılıslardı óz dáwiriniń jetik aldınǵı qatarlı adamı sıpatında seze biliwi, ásirese russ xalqı menen doslıq birlikte bolıw ideyalarınıń kóriniwleri mazmunlı sóz etilgen. Sonlıqtan, avtor óz miynetinde
Berdaq lirikasındaǵı áhmiyetli-siyasıy motivlerge arnawlı analiz etken. Bunda shayırdıń ózi jasap tvorchestvosı dóretken jámiyetlik jaǵdayına kóz qarası, óz dáwiriniń sociyallıq dúzimindegi nuqsanlardı kritikalawı, demokratiyalıq, guman ilim-bilim úyreniwdi, unamlı minez-qulıqlı, ádepli bolıwdı nasiyatlaǵanların oǵada jaqsı gáp etedi. Shayır tvorchestvosında miynetti súyiwshilik, kishi peyil bolıw, durıs sózlilik, hújdanlı, keleshektiu kóre biliwge umtılıw t.b unamlı etikalıq qásiyetlerge shaqırıwshı qosıqları áz dáwiri talap etken jámiyetlik mativler menen afarizmlerdi bayıtqanın bunıń házirgi kúnde de óz áhmiyetin joyıtpaǵanın bayanlaydı.
Bunnan keyin Berdaqqa tariyxiy poemalardı jazıwda úlgi, órnek bolǵan shıǵıs shayır- tariyshılarınıń tásiri tariyxiy haqiyqatlıqtı bayanlawda shayırlıq fantaziyadan zor paydalanǵanın tarıyxiy kórkem ádebiyatqa túsiriwdegi sheberligine toqtap, shayırdıń «Shejire» «Aydos baba» «Ernazar biy» «Aqmaq patsha» t.b. dástanlarına analiz jasap, xalıq tariyxın úyreniwde bul dástanlńardıń hám ulıwma Berdaq tvorchestvosına toqtap bálent ideyalarǵa erisiwinde shıǵıs ádebiyatınıń, sonıń ishinde tuwısqasn ózbek shayırlarınıń tásiri oǵada ullı. Bul jaǵdaylardı sóz etip otırǵan kitaptılń «Ózbek ádebiyatı hám Berdaq» atlı bóliminde aytılǵan. Bunda Berdaqtıń túrk tilles xalıqlardıń folklorın jaqsı bilgenligin bulardan tısqarı shıǵıstıń ullı oyshıl shayırı Nawayıdan sawat ashqanlıǵın ideyalıq jaqtan jetiskenliklerdi kóp úyrengenin sonday-aq, Xorezmli shayırlar Munis, Agaxiylardan órne4k alǵanlıǵıda gáp boladı. Usınday óz-ara ádebiy tásir máselesinde ullı Berdaqtan da XIX ásir aqırı XX ásir basında jasaǵan bir qansha ózbek klassik shayırlarınıń da shayırlıq sheberlikleri, ideyalıq jetiskenliklerin úyrengenliklerin, ásirese bul máselede Xorezm shayırı Áwez Otar ulı, Ózbek xalıq shayırı Islam Nazar ulı, t.b. Berdaqtaǵı zor talanttan úlgi alǵanın shayırdıń ózbek folkloronıń rawajlanıwına da zor tásirleri tiygenin qızıqlı faktler menen dáliylleydi. Sonday-aq Berdaqtıń tańlawlı shıǵarmaların usı waqıtqa shekem ózbek tiline awdarıp, úsh márte baspadan shıqqanlıǵı, ózbek kitapxanları shayır poeziyasın súyip oqıytuǵınlıǵı, bul awdarmanı islewde shayır Mirtemirdiń xizmetiniń ullılıǵı gáp etilip, Berdaq qosıqların ózbek tiline awdarılıw sebepleri de kewil bólingen. Miynet Bedaqtıń tvorchestvosı boyınsha ózbek kitapxanlarına ıqsham, konkret, aytılǵan oǵada jasqı maǵlıwmatlar beredi. Avtor shayırdıń ullılıǵın, talantındaǵı órneklilikti, onıń Orta Aziya shayır oyshıllarındaǵı ornın, shıǵarmalarındaǵı istlik ideyalardı propondalaǵan, ásirese, hayalqızlar teńligin jırlaw máselelrindegi jetiskenliklerin, xalıq baxtın, miynetkeshlerdiń baxtın ashıp , ármanın sóz etiwdegi shayırlıq talantın, ideyalıqtı ashıp beredi. Berdaq óziniń jámiyetlik turmısqa bolǵan ótkir pikirlerin satirslıw hám yumorlıq qosıqlarında da júzege shıǵardı. Bunda shayırdıń satiralıq qosıqlarınıń dáslepki úlgileri jámiyetlik lirikalarında yaǵniy tábiyatı boyınsha «satira emes», al, realistlik lirika xarakterindegi shıǵarmalarında qarasıp ketkeni isenimli dálillendi. Berdaqtıń satiralıq hám yumor janrın qaraqalpaq klassik ádebiyatında bálent basqıshqa kótergeni, onı tematikalıq jaqtan hám sheberlik tárepten bayıtqanı, ásirese, ideyalıq anıqlıq, kórkemlilik jaǵınan stillik tárepten ayrıqshalıqqa erisiw, kórkem súwretlew hám tili jaǵınan dál bayanlaw onıń bul janrdaǵı jetiskenlikleri eknligi aytıladı.
B.Qurbanbaev, sóz etip otırǵan miynetinde Berdaqtıń oǵada bay didaktikalıq kóz qaraslarındaǵı jaslarǵa bergen úgit, aqıl-násiyatlarınıń mazmunlıǵına da analiz júrgizedi. Shayırdıń tvorchestvosında didaktikalıq poeziyanıń orın alıwınıń jámiyetlik hám dástúrlik sebeplerin ashıp, didaktikalıq shıǵarmalarındaǵı tiykarǵı ideya adamlardı morallıq jaqtan jetilisken, ideyal minez-qulqlı etip qáliplestiriw delingen. Ásirese, Berdaqtıń aǵartıwshı shayır ekenin tastiyqlay otırıp , jaslarǵa ayırmashılıqlardı, tuwısqan xalıqlar ádebiyatın rawajlandırıwdaǵı ornı hám áhmiyetin kútá jaqsı ashıp bergen. Avtorǵa Berdaqtı izertlewdegi tabıslarına ráxmet aytıw menen birlikte doslıq máslahat pikirimizdi de bildirmekshimiz, B.Qurbanbaev óziniń bul kitabında «Berdaq» degen attıń mánisine toqtap (13 bet) bul at shayırdıń laqabı emes, al ústem klass wákilleriniń Berdimurattı Berdaq dep kemsitip xorlawına, atın durıs aytpay shontiytıp qoyǵanınan dep pikir júrgizedi. Bizińshe bul qaraqalpaq xalqınıń túsiniginde bul eziwshi klass wákilleriniń masqaralawshı atı emes, al haqıyqat óz xalqınıń shayırdı sıylap súygenlikten qoyǵan atı. Kópshilik jaǵdayda Berdimurat sıyaqlı attı Berdaq dep aytıw xalıq dástúrine jaqsı kórgenliktiń tásiri. Kitaptıń qunlılıǵın bul sıyaqlı kemshililer tómenletpeydi. Miynet Berdaqtıń 150- jıllıq toyına B.Qurbanbaevtıń,oaǵada bahalı sawǵası bolıp esaplanadı.
Berdaq shayırdıń zaman xarakterin Bilmedim, Pana ber, Kózim, Bolmadı, Ayrılıq, Eken shıģarmalarında bir neshshe mártebe tákirarlanģan. Bunday xalıq ómirlerine xarakterli bolģan tariyxıy waqıyalardı el, xalıq aldında qayta-qayta tákirarlap aytıw, onı adamlarģa ol haqqında túsindiriw, bul jámiyetlik pikirlerdi adamlarģa maqıllatıw, onı dóretiwshiliginiń baslı printsipi etip alıp júriw XIX ásir klassik ádebiyatında Berdaq shayır dóretiwshiligine ģana tán qubılıs boladı. Berdaq shayırdıń lirikalıq shıģarmaların úyreniwde oqıtıwdıń metod hám usıllarınan orınlı paydalanıwģa boladı. Qaraqalpaq klassik ádebiyatında Berdaqtıń lirikalıq qosıqların oqıwshılarģa túsindiriwde muģallimnen úlken juwapkershilik talap etedi. Mektep oqıwshılarına XIX ásir qaraqalpaqlardıń kúndelikli, tariyxıy waqıyalarģa bay bolģan lirikalıq shıģarmaların úyretiwdiń jańasha usıllarınan paydalanıw kerek.
Berdaq shayır bul awır jámiyetlik qurılıstı, onıń jaman aqıbetlerin xalıqqa, óz zamanlaslarına dóretiwshi hár qıylı priem usıllar menen, hár qıylı temalarda hár qıylı estetikalıq tásirli oylar menen, ideyalar menen, ájayıp kórkem obarzlılıqlar menen adamlardı isenimlerge, inanımlarģa iytermeleydi. Ol Bilmedim degen shıģarmasında zamannıń tarlıģınan júziniń qapalıqtan sarģayıp ketkenligi, ómirleriniń japa shegip qorlanģanlıģı, bunday ómirde ne qıların bilmey sarsan keskinlikke túsinligi aytılsa, Dáwran dep atalatuģın shıģarmasında bul zamanda tamasha tádiriylerge ómir keshirip kiyatırģanlıģı xalıq ármanlarına kórsetilgen. Adamlar bul dúńyaģa adam bolıp kelgenlikleri menen ómiriniń mal-dúńyasız, ash jalańash áweregershilik penen ótiwi, teńsizlik adamlardıń dúńyaģa kereksizdey bolıp qalģanlıqlarına nalıńnadı.
Bul xalıqaralıq estelik belgisin shólkemlestiriwden maqset – Prezidentimiz tárepinen baslama sıpatında kórsetilgen «Úshinshi renessans», «Bul diyar hámmemizdiki!» ideyaları tiykarında qaraqalpaq xalqına degen úlken húrmetti kórsetiw, qaraqalpaq xalqın, mádeniyatın hám ádebiyatın Ózbekstan hám xalıqaralıq maydanda ele de tanıtıw hám dańq-abırayın arttırıw bolıp esaplanadı, – deydi fondtıń atqarıwshı direktorı Sohibaxon Azamova. – Sonıń menen birge, biziń fondımız keleshekte mádeniyat, kórkem ádebiyat, ádebiyattanıw hám basqa da jónelisler boyınsha tańlawlar shólkemlestiriw niyetinde. Sonday-aq, qaraqalpaq xalqı tuwralı, sonıń ishinde úrp-ádet, salt-dástúrleri, mádeniyatı hám ádebiyatı, tariyxın óz ishine alǵan kóp tomlı kitaplardı baspadan shıǵarıw islerin ámelge asırıwdı jobalastırǵanbız.«Berdaq Ǵarǵabay ulı» xalıqaralıq estelik belgisi menen Ózbekstan hám Qaraqalpaqstanda, sonday-aq, sırt ellerde Berdaqtıń ómiri hám dóretiwshiligine ayrıqsha itibar qaratıw, elimizde turaqlılıqtı támiyinlew, onıń ekonomikalıq, siyasıy-jámiyetlik, ilimiy, ruwxıy-aǵartıwshılıq, ádebiyat, kórkem óner tarawların hám qorǵanıw qúdiretin kúsheytiw, demokratiyalıq reformalardı ámelge asırıw, milletleraralıq tatıwlıq, salamat hám nawqıran áwladtı tárbiyalaw islerine múnásip úles qosıp kiyatırǵan barlıq taraw wákilleri, Ózbekstan hám sırt el puqaraları sıylıqlanadı.Sıylıqlanǵanlarǵa estelik belgisi menen qosa onıń gúwalıǵı beriledi. «Berdaq Ǵarǵabay ulı» xalıqaralıq estelik belgisi kókirektiń shep tárepine mámleketlik sıylıqlardan keyin taǵıladı.Álbette, jámiyetimizdiń qaysı tarawında bolmasın múnásip miynet etip kiyatırǵan insanlardıń miynetin qádirlew – eń dáslep, olarǵa qaratılǵan az ǵana bolsa da itibardan baslanadı. Jańadan shólkemlestirilip atırǵan «Berdaq Ǵarǵabay ulı» atındaǵı xalıqaralıq estelik belgisi bolsa miynette jeń túrinip, xalıqqa ayanbay xızmet etip atırǵan hár bir qaraqalpaqstanlıǵa ayrıqsha ruwx hám kúsh-quwat baǵıshlawı sózsiz.

Xulosa
Berdaq xalıq ómirin, onıń iygilikli árman -tileklerin jaqsı bilgen shayır edi. Sol sebepli onıń qosıqlarında xalqparvarlik sezimi kúshli. Mısalı, óziniń “Xalıq ushın” atlı qosıqında shayır jaslardı miynetkesh xalıq ushın jonini ayamaslikka shaqıradı.
Berdaq qosıqlarında hayal-qızlar obrazın jaratılıwma úlken orın berilgen. Berdaq “Shejire”, “Xorezm”, “Amongeldi”, “Aydo'sbiy” hám “Aqmaq patsha” dástanlarınıń da avtorı bolıp tabıladı. Bul dástanlarda, atap aytqanda, “Aqmaq patsha” dástanında ol zalım hukmdorlarni shápáátsiz sın pikir bıdırdı.

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   https://kaa.wikipedia.org/wiki/Berdaq
   
2. 
   https://vk.com/wall-114930063_350626
   
3. 
   https://ndpi.uz/2022/11/26/21062/