O’zbekiston respublikasi oliy talim vazirligi samarqand veterinariya medisinasi instituti

T. 1 qonun. Elektrodda ajralib chiqqan modda massasi eritmadan o’tayotgan 
tok kuchiga va uning o’tish vaqtiga praporsionaldir. 
M 

 J 
. 
t   M = k J t = k q 
K=M/ q – shu moddaning elektroximiyaviy ekvivalenti deyiladi. 
q=1  bo’lsa,  K=M,  ya’ni  el.xim.ekv.  deb  eritmadan  1Kl  zaryad  o’tganda 
ajralib  chiqqan  modda  massasiga  aytiladi.  A/Z  –  moddaning  ximiyaviy  
ekvivalenti, A - atom massa 
 
Z – valentlik u holda          
Z
A
F
K


1
                             (3.16) 
 
T.  2-qonun.  Moddaning  eyektroximiyaviy  ekvivalenti  uning  ximiyaviy 
ekvivalentiga to’g’ri proporsionaldir. 
 
(6.16) va (6.17)  dan birlashgan qonunni olamiz 
                                              
FZ
AJt
q
Z
A
F
m




1
                        (3.17)            
Z
A
m

 bo’lsa          F= q    bo’ladi. 
 
T.  Faradey  soni  kattalik  jihatidan  shunday  elektr  miqdoriga  tengki,  bu 
elektr miqdori eritma orqali o’tganda elektroda 1 kg.ekv. modda ajralib chiqadi. 
 
 
 
F= 96500 Kl/kg. ekv 
 Elektrolizdan  mis,  alyuminiy  olishda,  nikellash,  xromlashda,  nusxa  ko’chirishda, 
galvanaplastikada foydalaniladi. 

---

36 
 
 
Biologik  to’qimalarning  qarshiligi  unchalik  katta  bo’lmagan  obyektlardir. 
Ularning  qarshiligi  elektr  maydoni  ta’sirida  o’zgaradi.  Odam  organizimidan 
o’tuvchi tok kuchi uning qarshiligidan bog’liq. Terining solishtirma qarshiligi 10
3
 
Om.m. sog’lom teri. Teri quruq bo’lsa, qo’l uchlari orasidagi qarshilik 15000 Om. 
Ayniqsa  otning  qarshiligi  kichik.  Odam  uchun  havfsiz  bo’lgan  tok  kuchi  otni 
o’ldirishi  mumkin.  Tajribalarning  ko’rsatishicha,  sitoplazma,  tirik  hujayra,  ayrim 
to’qimalarning  o’zgarmas  tok  qarshiligi  ancha  kattadir.  Turli  to’qimalar  elektr 
o’tkazuvchanligi  bir-biridan  ancha  farq  qiladi.  Orqa  miya  suyuqligi,  qon,  limfa 
tokni yaxshi o’tkazadi, muskullar, jigar, yurak, o’pka muskullari tokni yomonroq 
o’tkazadi.  Yog’  va  suyak  to’qimalari,  teri  ulardan  ham  yomon  o’tkazadi. 
Hujayraning  elektr  xossalari  ham  ancha  murakkabdir.  Sitoplazmaning  solishtirma 
qarshiligi  0,1  dan  300  Om.m.  chegarasida  yotadi.  Hujayra  menbranasi  1  sm
2
 
yuzining  qarshiligi  10
3
–10
4
  Om.m.gacha  bo’ladi.  Biologik  sistemalardan  tok 
o’tishiga hujayrada ro’y beradigan qutblaniµsh hodisalari ancha ta’sir qiladi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
Hujayra elektr maydonida. M-membrana, Ya-yadro 
M – membrani, Y – yadro. 
Elektr  maydon  ta’sirida  qarama-qarshi  yo’nalishda  turli  ishorali  ionlar 
to’planadi.  Bu  ionlar  konsentrasiyasi  ma’lum  bir  miqdorga  teng  bo’lgach, 
dielektrik qatlam «teshiladi», ya’ni hujayra  menbranasi orqali tok o’ta boshlaydi. 
Kuchsiz toklarda menbrana umuman «teshilmaydi», chunki bunda hujayraning ikki 
uchida  to’planayotgan  ionlar  issiqlik  harakati  tufayli  sochiladi.  Demak 
to’qimalarning  elektr  toki  tomonidan  ta’sirlanish  bo’sag’anasi  mavjud  bo’lib, 
undan  past  tokda  tirik  organizm  tok  ta’sirini  sezmaydi.  Tokning  ta’siri  sezilarli 
bo’lishi  uchun  hujayra  sirtida  ma’lum  miqdorda  zaryad  to’planishi  shart,  buning 
uchun  ma’lum  bir  vaqt  kerak.  Bo’sag’a  tokining  vaqtga  bog’lanishi  Veyss 
formulasi orqali ifodalaniladi. 
 
 
 
                        
в
t
a
J


       
Tok  kuchi  kuchlanishiga  praporsional  bo’lgani  uchun  Veyss  formulasini 
qo’yidagicha yozishi mumkin. 
 
 
 
                      
B
t
A
U


    
Bunda, A,B,a,b –lar tajribadan topiladigan o’zgarmaslar. 
v yoki B - konstanta bo’sag’a tokning ko’p vaqt  davomida ta’sir etuvchi minimal 
kuchini  ko’rsatadi  va  uni