|
Ishsizlik turli shakllarda (turlarda) mavjud bo'lishi mumkin. Quyidagilar mavjud ishsizlik turlari(ularning dastlabki uchtasi asosiy deb tasniflanishi mumkin).
1. Ishqalanish (suyuqlik) ishsizlik ish topish, ma'lumot to'plash va ishga borishni kutish bilan bog'liq. Bu shaxsiy motivlar, odamning ish joyini o'zgartirish istagi, masalan, yashash joyini o'zgartirish bilan bog'liq. U tsiklning har qanday bosqichida mavjud bo'lishi mumkin. Bu odatda ixtiyoriy va qisqa muddatli.
2. Strukturaviy ishsizlik Iqtisodiyotdagi texnologik siljishlar (ko'pincha ayrimlarining "o'lishi" va boshqa tarmoqlar, tarmoqlarning paydo bo'lishi va kengayishi), ishchi kuchiga bo'lgan talab va mavjud professional va ishlab chiqarish o'rtasidagi nomuvofiqlik tufayli yuzaga keladi. hududiy tuzilma mehnat resurslari. U tsiklning turli bosqichlarida bo'lishi mumkin, garchi u inqiroz davrida ayniqsa kengayadi. Bu (friktsion ishsizlikdan farqli o'laroq) majburiy va uzoq muddatli xususiyatga ega, chunki u qayta tayyorlash yoki boshqa mintaqaga ko'chib o'tishni talab qiladi.
Ishqalanish va strukturaviy ishsizlik birlashib, shakllanadi ishsizlikning tabiiy darajasi va ishsizlik shaklining o'zi sifatida belgilanadi tabiiy. Ushbu atamaning o'zi unga kiritilgan ishsizlik turlarining tabiiy, "normal" (quyida ko'rib chiqiladigan tsiklik ishsizlikdan farqli o'laroq) xarakterini aks ettiradi. Shuningdek, u resurslarning to'liq bandligida ishsizlik darajasi sifatida belgilanishi mumkin, ya'ni. YaIMning potentsial qiymatiga mos keladi.
3. tsiklik (opportunistik) ishsizlik tsiklik tebranishlar bilan bog'liq bo'lib, turg'unlik va tushkunlik davrlariga xosdir: aynan shu davrlarda ishsizlik ko'payadi yoki yuqori bo'lib qoladi, tiklanish davrida, aksincha, pasayadi, tiklanish bosqichida esa yo'qoladi. Aynan o'zining qiymatiga ko'ra haqiqiy ishsizlik tabiiydan oshib ketadi.
Ishsizlikning bu shakli majburiy xarakterga ega, chunki ishsizlar soni iqtisodiyotda mavjud bandlik imkoniyatlaridan oshib ketadi. Ushbu turdagi ishsizlikning davomiyligi tsikl fazalarining o'zgarish tezligiga bog'liq.
Ishsizlikning sanab o'tilgan asosiy turlariga qo'shimcha ravishda, boshqa bir qator turlari mavjud:
– yashirin (yashirin) ishsizlik- bu (Rossiyada) yarim kunlik yoki majburiy (ma'muriy) ta'tilda ishlaydiganlarni o'z ichiga oladi. Boshqa talqinda u fond birjasida ro'yxatdan o'tmagan, lekin o'z-o'zidan ish qidirayotgan ishsizlarni o'z ichiga olishi kerak. Ba'zi talqinlarda u iqtisodiy nofaol aholining ish izlayotgan, lekin ish topishdan umidini uzgan qismini o'z ichiga oladi; ish bilan band, ammo daromadi past yashash haqi(deyarli bepul ishlagandek); ortiqcha bandlik ("ishdagi ishsizlik", ya'ni rasmiy ravishda ishlaydigan ishchining ishlab chiqarish funktsiyalarining haqiqiy yo'qligi);
– uzoq muddatli ishsizlik- unga uzoq vaqt (odatda bir yildan ortiq) ish topa olmaydigan ishsizlar kiradi. Axloqiy va psixologik tushkunlik bilan kuchaygan odamlarning malakasizligi mavjud;
– institutsional ishsizlik- mehnat bozorining samaradorligi va moslashuvchanligini pasaytiradigan barcha turdagi qonunchilik va tashkiliy sabablar (xususan, bu uning infratuzilmasi rivojlanmaganligi, aholining ayrim toifalari uchun ish topishdagi qiyinchiliklar va boshqalar);
– ishsizlikni kutish- qattiqlik harakati tufayli ishga joylasha olmaydiganlar kiradi ish haqi(Narx va ish haqining qat'iyligi haqida qarang qisqa muddat ch.da. 3) ishchi kuchi taklifining ishchi kuchiga bo'lgan talabdan oshib ketishiga va bunday sharoitlarda ish o'rinlari tanqisligining paydo bo'lishiga olib keladi;
– mavsumiy ishsizlik - ishning mavsumiy xususiyati bilan ishlab chiqarishning o'ziga xos xususiyatlari bilan bog'liq (birinchi navbatda, bu Qishloq xo'jaligi);
– "soxta" ishsizlik- ro'yxatdan o'tgan, ishlashni istamaydigan va ishsizlik nafaqasi asosida yashashdan mamnun bo'lganlar kiradi.
Tabiiy ishsizlik tushunchasi bozor va aralash iqtisodiyotga xosdir. Keling, bunday hodisaga nima sabab bo'lganini, u bilan kurashish kerakmi va bu kurashga nima tahdid solayotganini bilib olaylik.
Do'stlaringiz bilan baham: |
