O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim

1-diagramma
Rivojlangan mamlakatlarda 2007-2008 yillarda ishsizlik darajasi va 2009 yil istiqbol ko’rsatkichlari


Global inqiroz bo’yicha ko’p sonli nashrlarni tahlil qilish shuni ko’rsatdiki, dunyoning rivojlangan davlatlari uchun inqirozning harakat nuqtasi moliyaviy bozorlarning beqarorligi bo’ldi va inqirozning rivojlanishi sxemasi quyidagi ko’rinishda bo’ldi:
Moliyaviy bozorlarning beqarorligi → Kreditlarning qisqartirilishi va iste’molning pasayishi → Ishlab chiqarish va eksportning qisqarishi, ishsizlikning o’sishi.
1-diagramadagi ma’lumotlardan ko’rinadiki, jahonning rivojlangan mamlakatlaridagi ishsizlik keyingi 3 yil mobaynida o’sib borishi kuzatilmoqda. 2009 yilda AQShda ishsizlik darajasi 7,2%, Yaponiyada 4,4%, Buyuk Britaniyada 6,4%, Germaniyada 8,2% ga o’sishi kutilmoqda. Bu o’z-o’zidan ijtimoiy transfertlarning ko’payishi hisobiga davlat xarajatlarining o’sishiga olib keladi.
Shunga ko’ra, hukumatlar darajasida inqirozdan chiqish bo’yicha davlat dasturlarini ishlab chiqishda bandlik masalalarini, talabni rag’batlantirish orqali ishlab chiqarish ko’lamini kengaytirishga qaratilgan keskin choralarni ko’rish masalasini ko’ndalang qilib qo’ymoqda.

4.Global inqirozning mamlakatlar iqtisodiyotlariga va aholi daromadlariga salbiy ta’siri

Qisqa vaqt ichida koronavirus kasalligi (COVID-19)ning global miqyosda keng tarqalishi deyarli barcha davlatlardagi iqtisodiy va ijtimoiy vaziyatga salbiy taʼsir koʻrsatib, uning taʼsir koʻlami kengayishda davom etmoqda.
Koʻplab xalqaro tashkilot va ekspertlar tomonidan dunyoda va umuman olganda har bir mamlakat iqtisodiyotida kuzatilayotgan murakkab vaziyat va qiyinchiliklar xarakteri jihatdan oldingi iqtisodiy inqirozlardan farq qilib, koʻlami jihatidan 1929-1932-yillardagi “Buyuk depressiya” dan keyingi eng ogʻir holat sifatida qayd etilmoqda.
Xususan, 1929-1932-yillar mobaynida dunyo iqtisodiyoti umumiy hisobda taxminan 15 foizga qisqargan boʻlsa, 2008-2009-yillardagi global moliyaviy inqiroz natijasida global iqtisodiy oʻsish surʼatlari mos ravishda 3 va -0,6 foizni tashkil etgan.
Xalqaro valyuta jamgʻarmasining (XVJ) joriy yil birinchi yarmid koronavirus pandemiyasi kengayishining toʻxtatilishi va ikkinchi yarim yildan boshlab iqtisodiy faollikning bosqichma-bosqich tiklanishi boʻyicha taxminlariga asoslangan bazaviy prognozlariga koʻra 2020-yilda jahon iqtisodiyoti 3 foizga qisqarishi kutilmoqda. Bunda, iqtisodiy pasayish rivojlangan davlatlarda 6,1 foizni (shu jumladan, AQSH – 5,9 foiz, Yevrozona mamlakatlari – 7,5 foiz) va rivojlanayotgan mamlakatlarda – 1 foizni, shuningdek, Rossiyada – 5,5 foizni va Qozogʻistonda – 2,5 foizni tashkil etishi, Oʻzbekistonda esa 1,8 foizlik iqtisodiy oʻsish prognoz qilinmoqda.
Jahon iqtisodiyotida kuzatilayotgan inqirozli holatning oʻziga xos xususiyatlari shundan iboratki: