O’zbekiston respublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi islom karimov nomidagi toshkent davlat texnika universitetining qo‘qon filiali

Tizimli yondashish -asosi obe’ktlarni sistema sifatida қarashdan iborat bo’lgan ilmiy bilish va sostial amaliyotning metodikasining yunalishi.
Tizimli yondashish tadқiқotchini sistemaning yaxlitligini ochishga, undagi aloқalarning ko’p xil turlarini aniқlashga, ularni bitta yagona nazariy bir ҳolga olib kelishga yunaltiradi.

Tizimli yondashish prinstiplari (asosiy qonun - qoidalar) kibernetikada, texnikada, boshqaruvda, iqtisodiyotda va boshqalarda qo‘llaniladi.

Jarayonlarni matematik modellashtirishda tizimli yondashishdan deyarli hamma fanlar (geografiya, politologiya, psihologiya, sostiologiya va boshqalar) vaqillari tomonidan foydalaniladi. Bunda modellashtirilayotgan ob‘ekt sistema sifatida qaraladi.

Tizimli yondashish tushunchalarining aniq amaliy muammolarning tahliliga qullash tizimli tahlil (yoki sistemalar tahlili)nomini oldi.Tizimli tahlilning har qanday metod u yoki bu omillar, xodisalar,

Konsteptual modelni tasvirlash.
Konsteptual modelni ishlab chiqkish tizimini S_o chuqur bilishni talab etadi, chunki modelda qatnashadigan va modellashtirish natijalariga ahamiyatli ta‘sir etmaydigan parametrlarni tanlab olinadi.

Modelni yaratishda asosiy muammolardan biri bu modelni oddiyligi va adekvatligi o‘rtasida kompromissni aniqlashdir. Kompromiss echimini topishni formal usullari mavjud emas. Bu muammo asosan tadqiqchining tizim hakidagi bilimlariga, hisoblash boholariga tajribasiga bog`liq. Shuning uchun modellashtirish faqat Fan bo‘libginaqolmasdan, balki san‘at hamdir. Mo‘ljallanmagan modelni tuzishda ko‘pincha foydali va tashqi muhitning ta‘sirlari aniqlanadi.

Stratifikastiya.
K onsteptual modelni yaratishdagi keyingi qadam modelni detallashtirish sohasini tanlash hisoblanadi.


3-Rasm. Model pog`onalari.
Ma‘lumki, har qanday ixtiyoriy tizim, shu jumladan hisoblash tizimlari - bu ko‘pdan-ko‘p elementlar birligidir. Har bir tizim xususiyatlardan biri uning kichik bo‘laklarga bo‘linishidir. Shuning uchun tizimlar qismlar (qism bulaklar, elementlar) majmuasi shaklda tasvirlanadi. Bu majmuaga tizimni butunligiga saqlab qoluvchi hamma bo‘laklar kiritiladi. Biror-bir elementni modeldan chiqarib tashlash tizimi asosiy xususiyatlarini yo‘qotilishiga olib kelmasligi lozim.
Ikkinchi tomondan esa tizimni har bir bo‘lagi bir nechta elementlar majmuasidan iboratdir va bu bo‘lak ham mayda elementlarga bo‘linadi. Shuni hisobga olgan holda detallashtirish pog`onasini tanlash muammosi modellarni ierarxik ketma-ketligini qurish bilan echimni topish mumkin. Har bir pog`onada tizimni xarakterli xususiyatlari, o‘zgaruvchilar, prinstiplar va bog`lanishlar mavjudki, bular yordamida tizim harakati yoziladi.