1.5.Tahminlanganlik tamoyilining amal kilishga karab:
bevosita tugri tahminlangan kreditlar - garov shaklida;
bevosita (biror korxona va tashkilot vositasida) tahminlangan kreditlar - bank yoki su\urta tashkilotining kafolati, uchinchi shaxsning kafilligi;
tahminlanmagan kreditlar - o’ech =anday tahminot bilan kafolatlanmagan yoki ishonchli (blankli) kreditlar.
1.6.Tulanadigan foiz darajasiga karab.
qrtacha (normal) foiz stavkali;
yukori foizli;
past foiz stavkali;
foizsiz kreditlarga bulinadi.
Uzok muddatli kreditlashda, kreditlar 3 - 5 yilda (1 yildan 3 - 5 yilgacha bulgan kreditlar urta muddatli kreditlar deyiladi) muddatga beriladi. Uzok muddatli kreditlar asosan asosiy fondlarni takror ishlab chikarish va ular bilan boglik soxalarni taminlashga ishlatiladi. Xozirgi davrda uzok muddatli kreditlar banklar tomonidan juda kam mikdorda berilsada, ular kapital kuyilmalarni, loyixalarni moliyalashtirishning asosiy manbai sifatida davlatimiz iktisodini rivojlantirishda katta axamiyat kasb etmokda. Uzok muddatli kreditlar xujalik tashkilotlari tomonidan kuyidagi obhektlar uchun jalb kilinishi mumkin. - kayta tiklashga kapital xarajatlarni amalga oshirish uchun: - o’arakatdagi asosiy fondlarni kengaytirish va takomillashtirish bilan boglik xarajatlar uchun: - yangi fan ilmiy texnik soxasida tadkikotlar olib borish va yutuklarni ishlab chikarishga joriy kilish va boshkalar. 2.Kreditning shakllari. Kredit munosabatlarining subhektlari va obhektiga, foiz stavkasiga va kreditning xarakat doirasiga karab kreditning kuyidagi mustakil shakllari amalaetda kullanishi mumkin. Bular: 2.1.Bank krediti 2.2.Tijorat krediti 2.3.Istehmol krediti 2.4.Davlat krediti 2.5.Xalkaro kredit 2.6.Sudxqrlik krediti.
2.1.Bank krediti. Iktisodietda keng tarkalgan kredit munosabatlarining shakllanishidan biridir. Uning obhekti pul mablaglarini bevosita ssudaga berish jaraeni xisoblanadi. Bank kreditni beruvchi kredit muassasalari kreditlash jaraenini amalga oshirish uchun markaziy bankdan maxsus litsenziya (ruxsatnoma) olgan bulishlari zarur. Karz oluvchi sifatida xukukiy shaxslar, axoli, davlat, xorijiy davlat fukarolari ishtirok etishlari mumkin. Kredit munosabatlarining vositasi bulib, kredit shartnoma yeki kredit kelishuvi xisoblanadi. Bu kredit turi buyicha olinadigan daromad yeki stavka tomonlar bilan kelishiladi va bank foizi yeki ssuda foizi kurinishida buladi. Jaxon amalietida bank kreditdan foydalanishda uning turli xil xususiyatlari xisobga olinadi. Kiska muddatli bank kreditlari karz oluvchi korxonaning xujalik faoliyatida aylanma mablaglar yetishmovchiligini tuldirish uchun kullaniladi. Bozor iktisodieti tamoyillariga mos keluvchi bunday jaraenning bulishi ssuda kapitali bozorida mustakil segment pul bozorining yuzaga kelishiga olib keladi. Kiska muddatli kreditlar fond bozorida, savdo va xizmatlar kursatishda, banklararo kreditlash rejimida kuprok kullaniladi. Xozirgi sharoitda kiska muddatli kreditlar kuyidagi kursatgichlar bilan xarakterlanadi. - kreditlarning juda kiska muddatlarga (bahzida bir oygacha muddatga) berilishi; - kreditning muddati va foiz stavkasining bir biriga teskari proportsional (kreditning muddati juda kiska bulsada, foiz stavkasi juda yukori) bulishi; - ishlab chikarish soxasidan kuprok muomala soxasiga xizmat kursatish. Xozirgi vaktda bir yil muddatda beriladigan kreditlardan tijorat xarakterdagi faoliyatni amalga oshirish agrar sektorda va investitsiyalarni talab kiluvchi inavatsion jaraenlarni kreditlashda keng foydalanmokda. Karzni tulash usuli. Karzdor tomonidan bir martaga tulik summaga tulanadigan kreditlar bu usul kiska muddatli kreditlarni kaytarishning anhanaviy usuli xisoblanib xukukiy jixatdan rasmiylashtirilishi juda sodda mexanizmga ega buladi, chunki bu usulda differentsiallashgan foiz stavkasini xisoblash mexanizmni kullash talab kilinmaydi. Kreditni tulashda kredit shartnomasida kursatilgan muddat davomida bulib - bulib tulanadigan kreditlar bulishi mumkin. Karzni tulashning bu usulda kreditni kaytarishning anik shartlari kredit shartnomasida keltirilgan buladi. Kreditni bulib bulib tulash usuli kupincha uzok va urta muddatli kreditlarni tulashda ishlatiladi. Kredit buyicha karzni undirib olish usuli. Amalietda olingan kreditlar buyicha foiz stavkalarini tulashning bir necha xil usullari mavjud:
