O’zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti nukus filiali konchilik ishi guruhi 3-bosqich talabasi Salayev Sherzodning “foydali qazilma konlarini noan’anaviy usulda qazib olish

1.2. - rasm.. Joriy (a) va konturli (b) qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyentini aniqlash sxemasi:
1-2-3-7-6-5 - hajmi; 10-8-4-9 - hajmi; 3-7-10-9 - hajmi;
1-9-10-5 - hajmi; 11-12-4-8 - hajmi; 10-9-2-3-12-11 - hajmi; , - mos ravishda ishchi va ishchi bo’lmagan bort qiyalik burchagi
Qoplovchi tog’ jinsining joriy koeffitsiyenti karyerda tashiladigan yoki uning chegarasida muayyan vaqt oralig’ida (yil, kvartal, oy) tashilgan qoplovchi tog’ jinsi hajmining o’sha oraliq vaqtida tashilgan foydali qazilma hajmiga nisbati bilan aniqlanadi (1.2-rasm.), ya’ni:

Kattaligi karyerning belgilangan konturlarida o’zgarmaydigan o’rtacha qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyentidan farqli ravishda, joriy qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti yil bo’yicha, shuningdek yillar davomida o’zgaradi (yozda ko’rsatkich oshadi, kuz va qishda kamayadi).
Qoplovchi tog’ jinsining konturli koeffitsiyenti qoplovchi tog’ jinsi hajmining karyerning oxirgi konturlari o’zgarishida qazib olinadigan foydali qazilma hajmiga nisbati bilan aniqlanadi (1.2-rasm.), ya’ni:

Qoplovchi tog’ jinsining chegaraviy koeffitsiyenti qoplovchi tog’ jinslarining maksimal tashish hajmini ko’rsatadi (foydali qazilma birligiga), bunda foydali qazilmani ochiq usulda qazib olishga bo’lgan harajatlar yer osti usulda qazib olishdagi harajatlardan oshmasligi kerak, ya’ni . kattaligi quyidagi formula bilan aniqlanadi:

Bunda, - qoplovchi tog’ jinslarini qazib olishdagi harajatlarini inobatga olmagan holda, 1t yoki 1m foydali qazilmani qazib olishga bo’lgan harajatlar, rubl;
- qoplovchi tog’ jinsini qazib olishga bo’lgan harajatlar;
- qoplovchi tog’ jinsining joriy koeffitsiyenti, .
Quyidagi shartlarga rioya qilinganda ochiq kon ishlarini bajarish muvofiq bo’ladi:
yoki
Maksimal ruxsat etilgan joriy qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti chegaraviy qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti ga teng bo’lganligi uchun, u holda:

unda

Qoplovchi tog’ jinsi koeffitsiyenti kattaligi ochiq kon ishlarida muhim kattalik hisoblanadi. Ular ochiq kon ishlari chegarasini iqtisodiy jihatdan samarali ekanligini aniqlash uchun va katta chuqurlikda yotgan qiya va tik qiya konlarni qazib olishda karyerlarning mumkin bo’lgan chuqurligini aniqlash uchun xizmat qiladi, shuningdek karyer unumdorligini rejalashtirish uchun va foydali qazilmaning tannarxini aniqlashga ham xizmat qiladi