O’zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati navoiy davlat konchilik instituti

Mineral nomi	Zn	Cu	‘b	S	Fe	CaO	MgO	CO2	Boshqa-lar
Hammasi
Sfalerit	51			27,92	4,93					83,85
Xalkopirit		0,7		0,7	0,61					2,01
Galenit			1,5	0,23						1,73
Pirit				2,15	1,89					4,04
CaCO3						1		0,78		1,78
MgCO3							1	0,55		1,55
SiO2									3,0	3,0
Al2O3									1,1	1,1
Boshqalar									1,44	1,44
Jami	51	1,7	1,5	31,00	7,43	1	1	1,33	5,54	100

Amaliy mashg’ulot № 18
Qo’rg’oshin boytimlarni aglomeratsion kuydrish jarayonini hisoblash
Boyitmaning kimyoviy tarkibi: 52,0% Rb, 12,0% Zn, 4,0% Su, 10,0% Fe, 16,0% S, 6% boshqalar.
Boyitma tarkibida ko’rsatilgan elementlardan tashqari oltin, kumush, mqshg’yak, surg’ma, vismut, selen va tellur, kabi elemetlar xam bor bular keyingi hisoblashlarda inobatga olinmaydi. Bulardan tashqari bo’sh tog’ jinslari xam uchraydi. Asosiy minerallar: galenit, sfalerit, xalkopirit, pirit. Goxida arseno’irit xam uchraydi.
Galenit miqdorini va undagi oltingugirt miqdorini topamiz: galenit miqdori 239 ∙ 52 : 207 = 59,99 kg; undagi oltingugirt esa 52 : 207 ∙ 32 = 8,03 kg ni tashkil etadi.
Oltingugirt miqdorini oddiy usul bilan to’sa bo’ladi yahni galenet umumiy massasidan qo’rg’oshin miqdorini ayirmasi xam shu qiymatni beradi: 59,99 - 52,00 = 7,99 kg. Natijalarning bir biriga mos tushishida (0,5% ga xatolik ko’zatildi) bu xatolik atom massasini ixchamlashtirish oqibatida yuz beradi. Uning atom massasini aniq bilish oqibatida galenit massasini topamiz 60,04 kg va undagi oltingugirt 8,04 kg ni tashkil etadi.
Xalkopirit miqdorini aniqlaymiz: vsego 4 ∙ 184 : 64 = 11,50 kg; undagi oltingugirt miqdorini mos ravishda formulaga mos ravishda, 4 kg; Temir esa aniqlangan qiymatlar farqi orqali to’iladi 11,50 - 8 = 3,5 kg; ‘o stexiometriya buyicha 4 ∙ 56 : 64 = 3,5 kg.
Sfalerit miqdorini va undagi oltingugirt miqdorini topamiz: 12∙97 : 65 = 17,90 kg sfalerit; 12∙32 : 65 = 5,90 kg oltingugirt. Qolgan temir miqdori 10 - 3,5 = 6,5 kg ga teng. Qoldiq oltingugirt miqdori 16 - 8,01 - 5,90 - 4 = -1,91 kg.
Qoldiq oltingugirt miqdorini aniqlashdagi olingan qiymat shuni ko’rsatadiki, yahni dastlabki mahlumotlar aniqmasligini bildiradi.. Endi qanday qilib xatolik sabablarini urganamiz. Bizning misolimiz dagi oltingugirtning yetishmovchiligini uchta sababi mavjud:
1) Boyitmaning kimyoviy tarkibi noto’g’ri ko’rsatilgan (oltingugirt kam);
2) boyitmaning mineralogik tarkibi notug’ri aniqlangan, bunga misol tariqasida faktik jixatdan kam oltingugirtli xalg’kozin minerali mavjuddir, bundan tashqari yuqori oltingugirtli xalkopirit;
3) Bulardan tashqari boyitma tarkibida qo’rg’oshin va rux Sulfidli emas balki ularning oksidlari xam mavjuddir.
Xalkozin uchun xalko’iritni qayta hisoblash bir vaqtning o'zida ikkala oltingugurtni (3 kg) va temirni (3,5 kg) ham chiqarib tashlaydi, shuning uchun barcha 10 kg temirni va 1 kg oltingugurtni bog’lash kerak.
Misol uchun, 4 kg oltingugurtni chiqarish uchun karbonatdagi yarim sulfidning qayta hisoblanishi qayta tiklanmaydi, bu katta miqdorda karbonat hosil bo'lishiga olib keladi.
Bizning misolimizda ko'rsatilgan kontsentratlar tarkibi eritiladigan qo'rg'oshidan oltingugurt tashqari barcha elementlar uchun erigan konsentratlar tarkibiga mos keladi.
Zavodda konsentratlarda 20-21% mavjud. Shunday qilib, biz oltingugurt miqdorini 21 foizga oshirishimiz va temir miqdorini 2,0 foizga, boshqa mahsulotlarni esa 3,0 foizga kamaytirishimiz kerak. Keyinchalik temir va oltingugurt qoldiqlari: temir 8 - 3,5 = 4,5 kg, oltingugurt 21 - 8,01 - 5,90-4,00 = 3,09 kg.
pirit va oddiy Sulfidlardagi temir miqdorini aniqlash uchun quyidagi tenglamani tuzamiz:
X 64 : 56 + (4,5 — X) 32 : 56 = 3,09.
Bu yerda X = 0,75 kg va pirit miqdori 0,75 + 64 : 56-0,75 = 1,61 kg ga teng bo’ladi. Oddiy Sulfidlardagi temir esa 4,5 — 0,75 + 3,09 — 0,86 = 3,75 + 2,23 = 5,98 kg. Olingan natijalarni 2.4 jadvalga kirgizamiz.
Qo’rg’oshin boyitmasining ratsional tarkibi 2.4 - Jadval

Mineral nomlanishi	‘b	Zn	Cu	Fe	S	Boshqalar	Jami
Galenit	52	-	-	-	8,04	-	60,04
Sfalerit	-	12	-	3,75	8,13	-	23,79
Xalkopirit	-	-	4	3,50	4,00	-	11,50
pirit	-	-	-	0,75	0,86	-	1,61
Boshqalar	-	-	-	-	-	3,0	3,00
Jami	52,0	12,0	4,0	8,00	21,00	3,0	100,00

Foydalaniladigan adabiyotlar ro’yxati:
Asosiy adabiyotlar:
1. Barry A. Wills, Tim Napier-Munn. Mineral Processing Technology. Publisher: Elsever Science & technology books, 2006. 450 p.
2. Полькин С.И., Адамов Э.В. – Обогащение руд цветных и редких металлов. - М.: Металлургия, 2003. - 461 с.
3. Егоров В.Л. Обогащение полезных ископаемых. – М: Недра, 2004. -421 с.
Qo’shimcha adabiyotlar:

1. 
   Mirziyoev Sh.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O’zbekiston Respublikasi prezidentining lavozimiga kirishish tantalali marosimiga bag’ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo’shma majlisidagi nutqi.-T.: “O’zbekiston” NMIU, 2016. -56 b.
   
2. 
   Mirziyoev SH.M. Qonun ustvorligi va inson manfaatlarini tahminlash yurt taraqiyoti va xalq farovonligining garovi. O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag’ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr –T.: “O’zbekiston” NMIU, 2016. -48 b.
   
3. 
   Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilanbirga qo’ramiz. – T.: “O’zbekiston” NMIU, 2017. -488 b.
   
4. 
   O’zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo’yicha Xarakatlar strategiyasi to’g’risida. 2017 yil 7 fevral, pF-4947-son farmoni.
   
5. 
   Bocharov V.A., Ignatkina V.A. Texnologiya obogaopeniya zolotosoderjaopix rud i rossqpey. CHastgp I i II . Obogaopeniya zolotosoderjashego sqrgpya. Kurs lektsii. - M.: Ucheba, 2003. -354 s.
   
6. 
   Abdullaeva R.S. podgotovka rud k pererabotke. Metodicheskie ukazaniya k laboratornqm rabotam. – T.: TashGTU, 2013 y. – 26 s.
   
7. 
   Abdullaeva R.S. Rudalarni qayta ishlashga tayyorlash. Amaliy ishlarni bajarish uchun uslubiy qo’llanma. - T.: ToshDTU, 2014. – 27 b.