O‘zbekiston respublikasi navoiy kon-metallurgiya kombinati davlat korxonasi navoiy davlat konchilik instituti


Resurslarni me’yorlashtirishda bir nechta usullar ko‘llaniladi



Download 4,89 Mb.
Pdf ko'rish
bet262/563
Sana07.01.2022
Hajmi4,89 Mb.
#327431
1   ...   258   259   260   261   262   263   264   265   ...   563
Bog'liq
Soha iqt va men-UMK-2021

Resurslarni me’yorlashtirishda bir nechta usullar ko‘llaniladi


o‘tgan  yillar  davomida  amalda  sarflangan  resurslar  to‘g‘risidagi  xisobot 
ma’lumotlarini  o‘rganish  xamda  bir  necha  yillar  davomida  ro‘y  bergan  pasayishlarni 
xisoblashga asoslanuvchi statistika-tajriba usuli; 

laboratoriya  tajribalariga  asosan  yaratilgan  xamda  instrumentlar  va  yordamchi 
materiallar sarflanishi me’yorini aniqlashda ko‘llanuvchi labaratoriya-texnikaviy usul; 


150 
 

yuzaga kelgan ishlab chiqarish sharoitlaridan tashkari boshqa korxonalarning ilg‘or 
tajribalari  va  yutuklarini  xam  xisobga  olish  imkonini  beruvchi,  moddiy  resurslardan 
foydalanishni me’yorlashtirishning mukammalrok usuli xisoblanuvchi xisob-taxliliy usul. 
Aylanma  mablag‘larni  me’yorlashtirish  tadbirlari  ishlab  chiqarish  zaxiralarini 
me’yorlashtirish,  tugallanmagan  ishlab  chiqarishning  optimal  kattaligi,  tayyor  maxsulot 
koldiklari va kelgusi davr xarajatlarini aniqlash bilan bog‘liq vazifalarni echishga yordam 
beradi. 
     Aylanma  mablag‘larning  aylanishini  tezlashtirish,  ulardan  samarali  foydalanish 
kuyidagilarni talab qiladi:  
"  fan-texnika taraqqiyoti yutuklarini keng ko‘llash; 
"  ishlab  chiqarishning  barcha  jarayonlarida  ilmiy  jixatdan  asoslangan  me’yor  va 
me’yoriylar tizimini yaratish; 
"  korxonalarni uzoq muddatli xo‘jalik alokalari yuritishga o‘tkazish; 
"  maxsulotlar, moliyaviy, moddiy va kuch-quvvat resurslarining sifat balansini tuzish; 
"  boshqarish  tizimini  tashkil  etishning  va  rag‘batlantirishning  optimal  shakllarini 
ko‘llash.  
"  texnologik jarayonlami yaxshilash; 
"  xom ashyoni kompleks qayta ishlash usullarini rivojlantirish; 
"  ishlab chiqarishni tashkil etishni yaxshilash. 
      Aylanma  mablag‘larning  aylanishini  tezlashtirish  uchun  ularni  ishlab  chiqarish  va 
muomalada  bo‘lish  muddatini  qisqartirish  kerak.  Aylanma  mablag‘lardan  foydalanishni 
yaxshilash, ularning aylanishini tezlashtirish ishlab chiqarish samaradorligini oshirishning 
muhim omilidir. 
     Misol: korxona 10 mln. so‘mlik aylanuvchi mablag‘ga ega. Bitta aylanish davomiyligi 
90 kun. Demak, aylanma mablag‘larning aylanish darajasi    Ka  = 4 ga teng. 
90
360
=
a
K
 
 
Aylanma mablag‘larning 1 so‘miga 4 so‘mlik  maxsulot ishlab chikariladi, korxona 
yil  davomida  40  mln.  so‘mlik  maxsulot  ishlab  chiqaradi.  Agar  korxona  bir  aylanish 
davomiyligini  10  kunga  qisqartirsa,  ya’ni  T  -  bir  aylanishning  davom  etishi  90  kun  emas 
80 kun bo‘lsa,  unda aylanish darajasi  Ka  = 4,5 ga teng. 
80
360
=
a
K
 
Korxona  yil  davomida  45  mln.  so‘mlik  maxsulot  ishlab  chiqaradi.  Agar  aylanish 
darajasi  yiliga  4,5  ga  teng  bo‘lganda  40  mln.  so‘mlik  maxsulot  ishlab  chiqarish 
rejalashtirilgan bo‘lsa, unda kam miqdorda aylanuvchi mablag‘ talab kilinadi. 40 mln.: 4,5 
= 8,888 mln.so‘m,  ya’ni 1,112 mln.so‘m aylanuvchi mablag‘ bo‘shatib olinadi ( 10 mln.- 
8,888 mln.).   
     Aylanma mablag‘lar mutlak va nisbiy ozod kilinadi.      
     Mutlak ozod qilish korxonaning aylanma mablag‘larga bo‘lgan extiyojini kamaytirishni 
ifodalaydi xamda mavjud resurslardan oqilona foydalanishga oid  chora-tadbirlar xisobiga 
amalga oshiriladi. 
     Misol: Korxona aylanma mablag‘larining o‘rtacha miqdori 2016-yilda  20 mln. so‘mni 
tashkil  kilgan.  2017-yilda  ishlab  chiqarish  xajmi  o‘zgarmagan  xolda  18  mln.so‘m 
miqdorida  extiyoj  rejalashtirilmokda.  Asosiy  vositalarning  mutlak  ozod  kilinishi  2 
mln.so‘mni tashkil etadi. 


151 
 
     Nisbiy ozod qilish aylanma mablag‘lar xajmining o‘zgarishini xamda sotilgan maxsulot 
xajmining    o‘zgarishini  aks  ettiradi.  Uni  aniqlash  uchun  xisobot  yilida  aylanma 
mablag‘larga  extiyojni,  maxsulotni  mazkur  davr  mobaynida  sotish  bo‘yicha  xaqiqiy 
aylanish xamda o‘tgan davrdagi aylanishini inobatga olgan xolda xisoblash zarur. 

Download 4,89 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   258   259   260   261   262   263   264   265   ...   563




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish