O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA`LIM VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
BUXORO DAVLAT UNIVERSITETI PEDAGOGIKA INSTITUTI HARBIY TA’LIM FAKULTETI 3-kurs 32-guruh talabasi Shomurodov Shodmonning “O’q otish va UO’M” fanidan
O`zlashtirma ishi
Tekshirdi: Nurillayev L. Buxoro 2022-yil 4/4-mavzu. Kichik kalibrli miltiqlardan yotgan holda tirgakka tayanib o‘q uzish texnikasini o‘rgatish.
O’quv savollari:
1. Xavfsizlik choralari, mashg‘ulotni tashkil etish va ularning moddiy ta’minoti.
2. Yotgan holda tirgakka tayanib o‘q uzish texnikasini o‘rgatish.
1-o’quv savoli. Xavfsizlik choralari, mashg‘ulotni tashkil etish va ularning moddiy ta’minoti.
a) O’q otish mashg’ulotida qatnashayotgan har bir talaba texnika xavfsizligi qoidalari bilish shart.
b) Mashg’ulot rahbari otish maydonida odam yoki xavf tug’ilsa (otboy) “To’xtatilsin” kamandasi otishni to’xtatishga majbur.
v) Qurolni o’qlash faqat “O’qlansin” komandasi bilan o’qlanadi.
g) Otuvchi faqat soz vintovkadan foydalansin.
d) Otish chizig’ida turgan talabaning vintovkasi o’qlanmagan zatvori ochiq holda turadi.
e) tashqaridagi qurol qu3tida g’ilofida bo’lishi kerak.
j) Oxirgi o’qni otib bo’lgandan keyin yoki “To’xtatilsin” va O’qsizlantirilsin” komandalarini eshitgan otuvchi qurolni o’qsizlantirib zatvor ochiq holatda mashg’ulot rahbariga ko’rsatishi shart.
z) O’qsiz qurol bilan mashq o’tkazish alohida chet joyda o’tkaziladi.
i) Otish chizig’ida otuvchi otayotganda boshqa talabani qurolga teginishi taqiqlanadi.
k) Qurolni meshenda bshqa tomonga burish xatto o’qsiz qurolni ham qatiyan taqiqlanadi.
l)Komandasiz otish va qurlni qarovsiz qoldirish taqiqlanadi.
Pnevmatik miltiqda otish mashqini bajarish uchun tirni jihozlash.
MASHG’ULOTNI TASHKIL ETISH
Otish mashqini bajarish uchun nishonli o’q tutkich ikki nishonli o’q tutkich bir-biridan 1-1.5 m da joylashgan bulib bular 4-ta va undan ortiq otuvchilarning bir vaqtda otishini ta’minlaydi.
Ular 1.5 m balandlikdagi devorda turgan holatda yoki stulda o’tirgan holatda otish uchun va 0.5 m balandlikdagi devordagi devorda yotgan holatda otish uchun mahkamlanadi.
O’q tutgich atrofiga butun devorga yoki uning qismiga vertikal bo’ylab 50x50 kesishmadagi yog’och reykalar qoqiladi. Ular orasidagi masofa 1 m reykalar orasiga davorga yelim yordamida penoplast yoki latta mahkamlanadi. Reykalarga yuqoridan elastik linolium qoqiladi.
O’q otish uchun 2000x2000 mm o’lchamdagi qalqonli yog’ochdan tayyorlash tavsiya etiladi. Uning 500x5000 mm li 10-30 mm qalinlikdagi list qoqiladi.
O’q osish chiziqlari 10 va 5 m masofada jihozlanadi. Har bir ut ochish chizig’i uchun yog’ochli qalqonlar 100x175 sm li gilamchalarni otuvchilar soniga kura tayyorlash kerak. Ut ochish marrasining har bir otuvchi uchun kengligi 1.25 m atrofida . Tayanchlar uchun kerakli balandlikdagi yog’och qutilar va qipiq lar yoki paxtali bulgan 30 sm uzunlikdagi va 12- 20 sm diametrla qopchalardan foydalanish mumkin.
Otish xonasi yonida ko’tish va otishga tayyorlanish xonasi jihozlash tavsiya etiladi. Bu yerda xavfsizlik choralari otishni bajarish koidalari, qurol tuzilishi, otish qoidalari va hokazolar bo’yicha plakatlar bulishi kerak.
Qurolni qismlarga bulish tozalash va moylash uchun alohida xonagai ega bulish tavsiya etiladi, agar imkoniyat bulsa qurolni tozalash uchun alohida stol qilinishi kerak.
Otish uchun xonaning kirish eshigi ichkaridan yopildishi kerak, tashqaridan esa “kirilmasin, otish mashqi bajarilmoqda ” yozuvi chiroqli tablo yoki ilib quyiladigan taxtachaga ega bulishi kerak.
2-o’quv savoli. Yotgan holda tirgakka tayanib o‘q uzish texnikasini o‘rgatish. Miltiqni yotib olib otish holatida miltiq qo’ndog’ining bosh qismini o’ng qo’l bilan ushlab o’ng oyoq bir qadam oldinga tashlanadi va oyoqni biroz o’ngroqqa olib, oldinga engashib, chap oyoqni egib chap qo’l bilan yerga yotib chap oyoqning tovoni yerga qadaladi va chap qo’lni ko’ksiga olinadi. Chap tomonga yotgan holda qorin tomonga tez o’giriliberkin holda oyoqlarni tovoni bilan yozib yuboriladi. Miltiq g’ilofi (poyasi)dan o’ng qo’lning kaftiga olinadi.
Kichik kalibrli miltiqni o’ng qo’lda zatvor ushlagichidan orqaga tortib, stvol qutisining ochilgan joyiga o’ng qo’lning bosh va qo’rsatkich barmoqlari yordamida o’qni olib uni o’qdonga solinadi. O’qni bosh barmoq bilan oldinga, stvolga to’liq kirguncha yo’naltiradi, so’ngra o’ng qo’l bilan zatvor yopiladi.
Kichik kalibrli miltiq boshlang’ich o’qitishda va otish ommaviy tadbirlarni o’tkazishda qo’llaniladi..
Pnevmatik miltiqdan yotib otish usuli eng mukamal otish hisoblanadi, yotgan otishda otuvchining tanasini asosan barcha a’zolari yerga tegib turadi va qul tirsaklariga tiralib turganligi uchun otish juda qulay va juda yaxshi natijalar beradi. Yotgan holda kichik kalibrli miltiqni chap qul bilan qundoqdan, ung qul bilan tsevyodan tutib miltiq qundog’i iyak yoniga ko’zlash uchun qulay holatda quyiladi.
Nishon quyilgan joyni otishdan oldin ko’zdan kechirib keyin nishon muljalga olinadi. Yotgan holda otganda oyoqlar orqaga o’zatilib ikki yonga qisman ochilib tanaga tirgak holda bo’ladi. Kichik kalibrli miltiq qundog’i kundog’i kukraka yengil tegib turishi kerak.
Otish otishni nazorat qilib turgan shaxsning komandasidan keyin boshlanadi.
O’q otishni bajarishning asosiy eementlari quyidagilardir:
a) Tayyorgarlik.b) Nafas rostlash.v) Muljalga olish.g) Otishni amalga oshirish.
Yuqorida ko’rsatilgan o’q uzish va uni to’xtatish usullarini talabalarga yozdirishda xar bir bo’limiga aloxida urg’u bergan xolda, xayotiy misollar keltirib aytib o’tish maqsadga muvofiq bo’ladi.
Mashg’ulot rahbari mashg’ulot o’quv moddiy bazasida mavjud bo’lgan kichik kalibrli miltiqlardan yoki miltiqlar maketlaridan foydalangan xolda talabalarni o’q uzish va uni to’xtatish usullarini amaliy bajarishlarini ko’rsatib beradi yoki taqtimod slaydlari, plakatlar, ko’rgazmali materiallardan ham foydalanishi mumkin. Savolni ushbu qismini talabalarga o’rgatayapganda mashg’ulot rahbari tomondan turli xil muammoli vaziyatlar tashkil qilish yoki musobaqa shaklida olib borishi mumkin.
Mashg’ulot rahbari mashg’ulotning ushbu o’quv savoli qismini (o’q uzish va uni to’xtatish usullarini) o’rgatishga qo’yilgan maqsadga erishilganligiga ishonch xosil qilgandan kegin, o’quv vaqtini to’g’ri taqsimlagan xolda savolning qolgan qismini o’rgatishga kirishadi.
Mashg’ulot rahbari nishonlarni ko’zdan kechirish va otish natijalarni e’lon qilishni talabalarga yetkazishda birinchi navbatda savolning ushbu qismining asosiy ma’lumotlarini yozdiradi:
ya’ni:
Xar bir otuvchi talabaning nishoni aloxida ko’zdan kechirilib, nishonda qolgan o’q izlari qaysi raqamdagi aylana ichida joylashganini aniqlab, ularning jami bali xisoblanadi, yani bunda agar otuvchining otgan o’qi ikki aylananing o’rtasidagi chiziqqa tekkan bo’lsa, u xolda otuvchining foydasiga xal etiladi. Ushbu tarzda barcha otuvchi talabalarning umumiy ballari xisoblanib, ushbu natijalar talabalarni saflantirgan xolda o’qib yetkaziladi.
