O’zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

Adabiyotlar 
1. Karimova V.M Ijtimoiy psixologiya va ijtimoiy amaliyot. – Toshkent: Sharq, 
2000. - 157 b. 
2. Barotov Sh.R. O’quvchi shaxsinio’rganish usullari. - Toshkent: O’qituvchi, 
1995. -
. 
201 b. 
 

---

92 
QO’QON XONLIGI HARBIY SARKARDALARI HAMDA ULARNING 
JASORATLARI
24
 
O’zbek davlatchiligi tarixida o’z o’rniga ega bo’lgan Qo’qon xonligi XYIII asr 
boshlari va XIX asrning 76 yiligacha O’rta Osiyoda mavjud bo’lgan uchta yirik 
xonliklardan biri xisoblanadi. Ushbu davlat tarixini, uning harbiy kuchlari va
qudratini to’g’ri, xolisona va chuqur o’rganish bu davrdagi O’rta Osiyodagi 
davlatchilikning asl mohiyatini to’g’ri anglashga yordam beradi. Ayniqsa, Qo’qon 
xonligining harbiy qudratini mustahkamlash borasida oliy hukmdorlar bilan bir 
qatorda turli amaldorlar, harbiy sarkardalarning harakatlari ham diqqatga sazovordir.
Xonlikda bir qator amaldorlar, sarkardalar etishib chiqqan bo’lib, ular xonlik 
harbiy qudratini yuksaltirish, mudofaa qobiliyatini shakllantirishga o’z hissalarini 
qo’shganlar. Shulardan biri Sulton Saidxon davrida 1864 yilda Toshkentga hokim 
etib tayinlangan Mirza Ahmad parvonachi bo’lib, u doimiy ravishda qo’shinga e’tibor 
berib, uning ta’minotini yaxshilashga harakat qilgan [1, 318-c]. Yana bir lashkarboshi 
Aliquli (1822-1865) xonlikda boshqaruv tizimini tartibga keltirish, qo’shinni 
qurollantirishni rag’batlantirish ishiga qattiq bel bog’laydi. Amir lashkar Aliquli 
xonlik harbiy qudratini rivojlantirish maqsadida musulmon davlatlari bilan hamkorlik 
qilish va Evropa andozalaridagi qurollar bilan qo’shinni ta’minlashga harakat qilgan. 
Aliqulining bu kabi harakatlari xususida rus zobitlari quyidagilarni qayd etgan edilar: 
“Bizga xabar berishlaricha, Qobul amiri huzuriga Qo’qondan yordam so’rab elchilar 
yuborilgan. Bundan ko’rinib turibdiki, Mullo Aliquli musulmon davlatlari o’rtasida 
Qo’qonning foydasi uchun va bizga qarshi diplomatik va harbiy ittifoqni yuzaga 
keltirish uchun harakat qilmoqda. Uning Toshkentga 5000 ta vintovka olib kelish 
haqidagi so’zlariga asoslanadigan bo’lsak, turgan gapki, u qurol yetkazib berish 
masalasida qobul yoki Peshovar bilan bitim tuzgan” [3, 73-b]. Mullo Yunusjon 
Munshiyning yozishicha, Aliquli bu yo’lda hatto o’z jamg’armasini ham ayab 
o’tirmaydi, uni qo’shinga bo’lib berish bilan ularning ruhini ko’tarishga harakat 
qiladi”[5, 10-b]. Lekin, markaziy xukumat, ayrim amaldorlar va lashkarboshilarning 
24