O„zbekiston respublikasi madaniyat va sport ishlari

 

CHaqqonlik va uni tarbiyalash usuliyati 

 

Xarakatlarning  koordinatsiyaviy  murakkabligi  chaqqon-likning  birinchi 

o„lchovidir.  Agarharakatning  fazo,  vaqt,  kuch  xarakteristikalariharakat  vazifasiga 

mos  bo„lsa,harakat  etarli  darajada  aniq  bo„ladi,harakat  vazifalariharakatning 

aniqligi  tushunchasini  keltirib  chiqaradi.harakatning  aniq-ligi  chaqqonlikning 

ikkinchi  o„lchovidir. 

„ayotda  va  sportda  duch  kelishi  mumkin  bo„lgan  barchaharakatlarni  ikki 

guru‟ga ajratamiz. 

1. Nisbatan stereotipharakatlar. 

2. Nosteriotipharakatlar. 

Engil  atletika  yo„lkasida,  tekis  joyda  yugurishlar,  uloq-tirish  va  sakrashlar, 

gimnastika  mashqlari,  birinchi  guru‟harakatlariga,  sport  o„yinlari,  yakkama-yakka 

olishuv, 

slalom, 

kross 

va 

shu 

kabilar 

ikkinchi 

guru‟ga 

kiritiladi. 

---

 

  

Stereotipharakatlardagi  aniqlik,  kishi  buharakatlarni  bajarishning  qanchalik  uzoq 

mashq  qilganligiga,  va  uni  texnikasini  o„zlash-tirganligiga  bog„liq.  Agar  inson 

to„g„ridan-to„g„ri, 

tayyorgar-liksiz 

yangiharakatlarni 

birdaniga 

bajara 

boshlasa,harakatni  o„zlashtirib  olishi  uchun  vaqtni  turlicha  sarflanishiga  qarab 

chaqqonlikka  ba‟o  beriladi.  SHuning  uchun  yangiharakatni  o„zlashtirib  olishga 

ketgan vaqt shug„ullanuvchida  chaqqonlik sifatining  ko„rsatkichlaridan  biridir.   

YUqorida 

aytganlrnihisobga 

olib, 

birinchidan 

chaqqon-likni 

yangiharakatlarni  tezda  o„zlashtirib  olish  qobiliyati  (tez  o„rganish  qobiliyati), 

ikkinchidan,harakat  faoliyatini  to„satdan  o„zgarayotgan  sharoit  talablariga  muvofiq 

tezda  qayta  moslash  deb  tushunish  to„g„ri  bo„ladi.  Bu  taorifimizdan  ko„rinib 

turibdiki,  chaqqonlik  –  bu  ba’olash  uchun  yagona  o‘lchovga  (kriteriyga)  ega 

bo‘lmagan  murakkab  kompleksli  fazilatdir.har  bir muayyanholda, sharoitga qarab 

u  yoki  bu  kriteriyni  tanlab  oladilar.  CHaqqonlik  anchagina  xususiy fazilatdir. Sport 

o„yinlarida  chaqqon  bo„lib,  gimnastikada  unchalik  chaqqonlik  ko„rsata  olmaslik 

mumkin.  CHaqqonlikninghayotiy  mu‟imharakat  sifati  tarzida  namoyon  bo„lishi 

gavdaning  nisbatan  kamharakatda  bo„lganiholda,  qo„llar  bilan  mo‟ironaharakat 

qilishda  qo„l  chaqqonligini  namoyon  bo„lishi  (ajratuvchi,  slesarlik,  uymakor-lik, 

duradgorlik,  stanokda  ishlash,  kosiblik  va  boshqalarda)  ko„zga  tashlanadi.har 

qandayharakat  qanchalar  yangi  bo„lib  tuyulmasin,  doimo  koordinatsiyaviy 

bog„lanishlar  asosida bajariladi.