O’zbekiston respublikasi jismoniy tarbiya va sport vazirligi o’zbekiston davlat jismoniy tarbiya va sport universiteti eshkak eshish nazariyasi va uslubiyati chirchiq-2020 yil

Olingan natijani quyidagi Rufe indeksi jadvali bo’yicha baholash mumkin:

Natija bahosi	Rufe indeksi
	15-18 yosh	13-14 yosh	11-12 yosh	9-10 yosh	7-8 yosh
Qoniqarsiz	15 va undan yuqori	16.5 va undan yuqori	18 va undan yuqori	19.5 va undan yuqori	21 va undan yuqori
Zaif	11-15	12.5-16.5	14-18	15.5-19.5	17-21
Qoniqarli	6-10	7.5-11.4	9-13	10.5-14.5	12-16
Yaxshi	0.5-5	2-6.5	3.5-8	5-9.5	6.5-11
A’lo	0.5 gacha	1.5 gacha	3 gacha	4.5 gacha	6 gacha

Organizmning kislorod ta’minoti darajasini baholash. O’quvchilarning jismoniy holatini baholashda organizmning kislorod ta’minoti darajasini baholash ikkita ko’rsatkich asosida amalga oshiriladi: Shtange probasi (nafas olib nafasni ushlab turish) va Genche probasi (nafasni chiqarib nafasni ushlab turish).
Shtange probasi. Nafas olib nafasni ushlab turish o’pkada “neytral” bosimda, ya’ni o’pka ichidagi bosim ko’krak qafasi tashqarisidagi bosim bilan bir xil bo’lganda o’lchanadi. Bunday holatda ko’krak qafasi maksimal bo’shashgan bo’ladi. Nafas olib nafasni ushlab turish maksimal nafas olishning 2/3 qismida bajariladi.
Besh daqiqa dam olib 2-3 marta to’liq nafas olib uni to’liq chiqariladi, keyin maksimal nafas olishning 2/3 qismida nafas olib uni ushlab turiladi. Burunni yaxshisi barmoqlar bilan siqib turish maqsadga muvofiq. Ushlab turish vaqti ushlash boshlanganidan to uning to’xtash vaqtigacha olinadi.
20-jadval
Natijani quyidagi jadvalda tahlil qilish mumkin:

Holatni bahosi	Nafas olib nafasni ushlab turish (soniyada)
A’lo	60 dan yuqori
Yaxshi	40-60
O’rta	30-40
Yomon	30 dan past

Genche probasi. Besh daqiqa dam olib 2-3 marta to’liq nafas olib, uni to’liq chiqariladi. Nafas to’liq chiqarilganda uni maksimal darajada nafas olmasdan turiladi. Nafasni chiqarib nafasni ushlab turish vaqti ushlab turish boshlangandan to uning to’xtash vaqtigacha olinadi.
21-jadval
Natijani quyidagi jadvalda tahlil qilish mumkin

Holatni bahosi	Nafasni chiqrib nafasni ushlab turish (soniyada)
A’lo	40 dan yuqori
Yaxshi	30-40
O’rta	25-30
Yomon	25 dan kam

Nafasni chiqarib nafasni ushlab turishning yaxshi ko’rsatkichi 30 soniyadan ko’proq ushlab turish hisoblanadi. Sport bilan muntazam shug’ullangan odamlar nafas chiqarib ushlab turishni 60 soniyadan ko’proq ushlab tura oladilar.

Nazorat savollari

1. 
   Shug’ullanuvchilarning jismoniy holati deganda nimani tushunasiz?
   
2. 
   Jismoniy holatni baholashga yordam beruvchi qanday uslublarni bilasiz?
   
3. 
   Yurak qon-tomir tizimini baholovchi uslublar haqida nimalarni bilasiz?
   
4. 
   Qaysi uslub organizmning kislorod ta`minoti darajasini baholashga imkon beradi?
   
5. 
   YuQS ni aniqlash qanday amalga oshiriladi?
   
6. 
   YuQS ni aniqlashdan maqsad qanday?
   

Shug’ullanuvchilarning jismoniy holatini aniqlashda pulsometriyaning o’rni qanday?