O’zbekiston respublikasi IIV farg’ona viloyati ichki ishlar boshqarmasi oxunboboyev tumani ichki ishlar bo’limi

Xlorid kislotasining hosil bo‘lish mexanizmi va ahamiyati

Me’dada HCl hosil bo‘lishining mexanizmi hozirgachaaniqlanmagan bo‘lsa-da, ammo mavjud ma’lumotlar shuni ko‘rsatadiki,qonda NaCl dissotsiatsiyasidan hosil bo‘ladigan Cl- hujayra membranasidan otib, o‘z navbatida, almashinuvining oxirgi mahsulotlari H2O va CO2 dan qoplovchi hujayralarda sintezlanadigan karbonat kislotaning dissotsiatsiyasi natijasida ajralib chiqadigan H+ bilan birikadi. Hosil bo‘lgan HCl so‘ngra qoplovchi hujayralarning me’da boshligiga ajralib chiqadi. Ionlarning qon bilan qoplovchi hujayralar o‘rtasidagi muvozanati hujayralardan qonga otuvchi manfiy zaryadlangan HCO3- qondan hujayralarga otuvchi Cl- orniga almashinib o‘tishi bilan erishiladi. Ushbu jarayonda ATF ning ishtirok qilishi taxmin qilinadi, chunki xlorid kislota sintezi energiya bo‘lishini talab etadi.

Xlorid kislotaning quyidagi biologik funksiyalari mavjud:

1. Pepsinogenni faollashtirish;

2. Me’da shirasining kislotali muhitini ta’minlash;

3. Ovqat oqsillarini denaturatsiyalash;

4. Bakteritsid ta’siri.

Me’da shirasi tarkibida to‘rt xil kislotalilik tafovut qilinadi:

1) hech qaysi birikma bilan bog‘lanmagan xlorid kislota (erkin HCl);

2) oqsil bilan bog‘langan xlorid kislota (bog‘langan HCl);

3) erkin va bog‘langan xlorid kislotaning yigindisi (umumiy HCl);

4) erkin, bog‘langan va umumiy HClning yigindisi hamda mevashirasidan kislotali muhit yaratadigan boshqa nordon moddalarning yigindisi (umumiy kislotalilik).

Me’da shirasining ushbu kislotaliliklari indikator ishtirokida NaOH ning 0,1 mol/l eritmasi bilan titrlash yoli orqali aniqlanadi. Umumiy kislotalilik fenolftalein indikatori ishtirokida (pH ning o‘tish chegarasi 8,2-10) 100 ml me’da shirasini titrlash uchun (HCl va boshqa kislotalik xususiyatiga ega bo‘lgan moddalarning neytrallash uchun) sarflangan ortacha miqdori 40-60 mol/l ga teng. Erkin xlorid kislota dimitilaminoazobenzol indikatori ishtirokida (pH 1,0-3,0) 100 ml me’da shirasini neytrallash uchun sarflangan 0,1 mol/l NaOH miqdori bilan olchanadi. Uning ortacha miqdori 20-40 mol/l ga teng. Boglangan xlorid kislota yuqoridagidek alizaringidrosulfonat NaOH ishtirokida (pH 4,3-

6,3) yoki fenolftalein va dimetilaminoazobenzol indikatori yordamida aniqlangan umumiy kislotalilikni erkin kislotalilikdan ayirish yoli bilan topiladi. Uning ortacha miqdori 10-20 mol/l. Me’da shirasida kislotalilikni oshishiga giperxlorgidriya deyiladi (HCl oshishi hisobiga). Bu holat ko‘pincha me’da va o‘n ikki barmoqli ichak yarasi va giperatsid gastritda uchraydi. Me’da shirasida HCl kamayib ketishiga gipoxlorgidriya deyiladi (gipoatsid gastritda va

me’da rakida kuzatiladi). Me’da shirasida faqat xlorid kislotaning bo‘lmasligiga axlorgidriya deb ataladi (me’da raki va anatsid gastrit uchraydi), xlorid kislota va pepsin fermentini bo‘lmasligi axiliya deb ataladi (atrofik gastritda