O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа`limi vаzirligi


HOFIZ SHEROZIY (1320-1389)



Download 0,6 Mb.
Pdf ko'rish
bet7/100
Sana02.01.2022
Hajmi0,6 Mb.
#307813
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   100
Bog'liq
Jahon Adabiyoti Ma'ruzalar Matni

HOFIZ SHEROZIY (1320-1389)
Sharqningetuk   vakili,   shoir,   mutafakkir   Hofizning   tarjimai   holi   haqida   to`liq
ma'lumot   yo`q.   Ba'zi   she'riy   baytlarda   shoir   o`z   tarjimai   holi   haqida   gapiradi,   xolos.
Shamsiddin   Muhammad   Hofiz   Musallo   mahallasida   (Sheroz   shahri)   savdogar   oilasida
tug`ilgan. Uning avlodi savdogar-tijjorlarga mansubligi uchun «Xoja» taxallusi berilgan.
Shoirning bobosi asli Isfahonlik bo`lib, Sherozda hunarmandchilik va savdo-sotiq qilardi.
Shoir oilasida uch o`g`il bo`lgan. Hofiz Sheroziy kattasi edi. Otasi vafot etgach Hofizning
oilaviy   ahvoli   qiyinlashadi.   1882-yilda   Bombeyda   nashr   etilgan   Hofiz   kulliyotida
uqtiriladiki, Hofiz tirikchilik vajidan nonaoyxonada ishlagan. U bir qism topgan puliga
onasi   va   o`zini   boqqan,   bir   qismini   madrasaga   sarflagan,   yana   bir   ulushini   beva-
bechoralarga   tarqatgan.   Keyinchalik   ilmni   mukammalroq   o`rgangach,   madrasda
mudarrislik   qila   boshladi.   Asta-sekin   Hofizning   obro`yi   osha   boshladi.   Forsu   Iroq,
Ozarbayjonu Eron, Hindiston, Movorounnahru Xuroson shoir ash'aorlaridan bahramand
bo`la boshladilar. Bir baytida Hofiz yozadi:
12


Aim.uz
Ba she'ri Hofizi Sheroz mexonandu meraqsand,
Siyahchashmoni kashmiriyu turkoni Samarqandy.
Hofiz   Sheroziyning   adabiy   merosi   unchalik   katta   emas,   bor-yo`g`i   bir   devon
kulliyot.   O`zi   devon   tuzishga   rag`bat   ko`rsatmagan   bo`lsa-da,   jamoatchilik   uning
she'rlarini jamlab, hijriy 827, melodiy 1423-yilda tartib berishgan. Mazkur kulliyotga 4
qasida, 495 g`azal, 34 qit'a, 2 masnaviy, 41 ruboiy jamlangan. She'rlarning asosi g`azal.
Unda   jamiyatning   turli   qatlami,   hayot   tarzi,   dunyoqarashi   o`z   ifodasini   topgan.   Shoir
yozadi:
Ustodi g`azal Sa'dist peshi hama kas, ammo,
Dorad suxani Hofiz tarzi suxani Xochu.
Shoir ijodini shartli ravishda ikkiga bo`lish mumkin: avvalo-davrayi javoni-yoshlik,
yigitlik to qirq yoshigacha. Ayni shu davrda zahmat va qiyinchilik, ilm tahsili, mayxo`rlik,
aysh-ishratu ulfatnamozlik paytlari:
 Mo aybi kas ba rindivu masty namekunem,
La'li buton xush astu man xushg`uvor ham.
Hofiz yozadiki, yigitlikda mayu sharob, zebo majlislar yarashadi, qarilikda toatu
ibodat. Ammo hamma vaqt inson qilgan ishdan xulosa chiqarib, gunohlari uchun tovba
qilishi kerak:
Gar mayfurush Hochati rindon ravo kunad,
Ezid gunah bubaxshadu avfi xato kunad.
Hofizning ishq va so`fiylik to`g`risidagi fikrlari, ayniqsa so`fiylarning tabaqalanishi
alohida diqqatga molik. U haq kishilarni uch tabaqaga bo`ladi:
1.   Zohidlar-karomat   va   ilohiy   ilmdan   bexabar,   faqatgina   dunyodar   tarki   invizo
qilgan xudojo`ylar, ya'ni ibodlar.
2.   So`fiylar-hamma   ishni   xudodan   bilib,   zuhdu-taqvo   bilan   band   muddaiyonlar.
Ularni «malomatiylar» deb ham atashadi. Shoir yozadi:
Vafo kunemu malomat kashemu xush boshem,
Ki dar tariqati mo kofirist ranchidan.
Ammo Hofiz zohidlikning qotib qolgan aqoidlarga qarshi bo`lsa-da, dinsiz emas.
Man na on rindam, ki taroi shohidu sog`ar kunam,
Mo`htasib donad, ki man in korho kamtar kunam.
3.   Haq   oshiqlari-odamlar   orasida   yashab,   toat-ibodatni   unutmagan   holda   halol,
pokiza tirikchilik o`tkazadiganlar
Visoli o` zi umri chovidon beh,
Xudovando, maro on deh, ki on beh!
Hofiz lirikasidagi eng muhim tushuncha – may. G`azallarda u quyidagi ma'noni
anglatadi:
Ijtimoiy hayotga nafratni ifodalash vositasi:
Soqiyo barxezu dar deh chomro,
Xok bar sar kun g`ami ayyomro.
2. Odamlarni ogohlikka chaqiruvchi qurol:
Bar mehri charxu ishvai u e'tibor nest,
Ey voh bar kase, ki shud emin zi makri vay.
3.   May   Hofizning   «men»   ini   ifodalovchi   asosiy   omil.   Masalan,   ba'zi   bir
aqidaparastlar musiqa va nag`mani insoniyatga makruh deb bilishadi:
Zohid sharobi kavsaru Hofiz piyola xost,
13


Aim.uz
To dar miyona xostai kirdigor chist?
Hofiz tu to ba kay g`ami molu jahon xo`ry,
Bisyor g`am maxo`r, ki chahon nest poydor.
Ma'naviy va lafziy san'atkorlar Hofiz g`azallarida o`zining go`zal ifodasini topgan.
Tashbeh:
Subhi davlat medamad, ki chomi hamchun oftob,
Fursate z on beh kucho boshad, bideh chomi sharob!
Tajohuli orifona:
Bog`i maro chy hochati sarvu sanavbar ast?
Shamshodi soyaparvari man az ky kamtar ast?
Tazod:
Zi podshohu gado forigam, bihamdulloh,
Gadoi hoki dar do`st podshohi man ast.
Talmeh:
Man az on husni ro`zafzun, ki Yusuf dosht, donistam,
Ki ishq az pardai ismat burun orad Zulayxoro.
Laffu nashr:
Faryod, ki az shash chihatam roh bubastand,
On xolu xatu zulfu ruhu orazu qomat.
Hofiz Sheroziy ijodiyoti nafaqat fors-tojik adabiyoti namoyandalari bilkim jahon
adabiyoti vakillari uchun ulug` manba sanaladi. Agar Hazrati Navoiy Hofiz she'rlariga
tatabbu' bitib, o`z shogirdlik mehrini ifodalagan bo`lsa, nemis klassigi Iogan Volfgang
Gyote «G`arb va sharq» asarini Hofizdan o`rganib, Hofizona usulda bitdi.

Download 0,6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   100




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish