O‘zbekiston Respublikasi Хalq ta’limi vazirligi tasdiqlagan тoshkenт 2005

Mustaqil yechish uchun masala va mashqlar

1. 
   Berilliy karbid, alyuminiy karbid, uglerod ftoridning formulasini yozing. Bu birikmalardagi uglerodning oksidlanish darajalarini aniqlang.
   
2. 
   Biz qorakuya deb ataydigan modda, tehnikada qurum, kimyo fanida esa amorf uglerod deyiladi. Bu modda tuzilishi jihatdan juda mayda grafit kristallaridan iborat bo‘ladi. Qorakuya hosil bo‘ladigan jarayonlarni va uni ishlatish sohalarini bilasizmi?
   
3. 
   Uglerod vodorod kabi qaytaruvchidir. 4,8 kg iglerod bilan qancha kremniy (IV)-oksidini qaytarish mumkin?
   
4. 
   Ruh oksid bilan ko‘mir aralashmasi qattiq qizdirilganda yonuvchi gaz hosil bo‘ladi. Shu reaksiyani tenglamasini yozing va 13 g ruh olish uchun qancha 96% i uglerod bo‘lgan ko‘mir kerak. Reaksiya natijasida hosil bo‘lgan gazni n.sh.dagi hajmini toping.
   
5. 
   Tarkibida kumush katalizator ishtirokida va bosim ostida uglerod (II)-oksididan olinadi. Bunda kumush bilan birga uglerod (IV)-oksidi ham ajralib chiqadi. 6 t kumush olish uchun n.sh.da o‘lchangan qancha hajm uglerod (II)-oksid kerakligini va hosil bo‘lgan uglerod (IV)-oksidini n.sh.dagi hajmini aniqlang.
   

Uyga vazifa:

1. 
   Darslikdagi §10 ni o‘qish hamda savol va topshiriqlarni bajarish.
   

10-DARS. §11. Uglerodning eng muhim birikmalari.


Darsning maqsadi: O‘quvchilarga uglerodning vodorodli birikmalari, kislorodli birikmalari va ularning xossalari, xalq xo‘jaligida ishlatilishi haqida tushuncha berish. Uglerodning eng muhim birikmasi CO₂ ning olinish yo‘llari, ishlatilish sohalarini alohida misollar bilan tushuntirish.


Dars rejasi:

1. 
   Uglerodning vodorodli birikmalari
   
2. 
   Uglerod (II)-oksidi
   

1. 
   fizik xossalari
   
2. 
   olinishi
   
3. 
   kimyoviy xossalari
   
4. 
   ishlatilishi
   
5. 
   biologik roli (zaharliligi)
   

3. 
   Uglerod (IV)-oksidi
   

1. 
   fizik xossalari
   
2. 
   olinishi
   
3. 
   kimyoviy xossalari
   
4. 
   ishlatilishi
   
5. 
   biologik roli (fotosintez jarayoni)
   

O‘quvchilarga dars boshlanishida ushbu muammoli masala beriladi:

Vodorodga nisbatan zichligi 14 va 22 bo‘lgan gazlar bir element oksidlaridir. Gazlarning biri zaharli bo‘lib, ikkinchisi zaharsiz. Ikkinchisi muzqaymoqlarni saqlashda qo‘llanadigan quruq muz olishda ishlatiladi. Qanday gazlar haqida gap ketmoqda?
Uglerod (IV)-oksidning ishlatilishi quyidagi jadval asosida tushuntiriladi: