O’zbеkistоn rеspublikаsi хаlq tа’limi vаzirligi nаvоiy dаvlаt pеdаgоgikа instituti

Ixtisosligi  bo'yicha  egallagan  bilimlar  darajasi.  O'qituvchining  ko'p  yillik 
pedagogik mehnati kasbiy mahorat bo'la olmasligi mumkin. O'qituvchining kasbiy 
mahorati  ixtisosligi  bo'yicha  egallagan  bilimlar  darajasi  va  kasbiy  tajribalari 
asosida  paydo  bo'ladi.  Kasbiy  tajribalar  o'z  kasbidan  qoniqmagan,  biroq  yillar 
davomida  o'zining  xizmat  majbu-  riyatlarini  sidqidildan  bajaruvchi  o'qituvchida 
ham  yuzaga kelishini unutmaslik kerak.  F.G.Ziyatdinova ma’lumotlariga ko'ra 80 
foiz o'qituvchilar u yoki bu darajada. 20 foiz o'qituvchilar esa to'liq o'z ishla- ridan 
qoniqmaydilar.  Bunday  o'qituvchilarda-hatto  ixtisosligi  bo'yicha  chuqur  bilimga 
ega  bo'lsalar  ham,  pedagogik  mahoratning  muhim  elementlaridan  biri-ixtisosligi 
bo'yicha bilimlar darajasini ko'rsatuvchi “ijodkorlik tuyg'usi”, o'qituvchining o'ziga 
xos ruhiy va jismoniy holati sifatida shakllanmaydi. 
Bilim  va  ixtisoslik-nafaqat  o'qituvchining  mehnat  faoliyatiga  ta’sir  qiluvchi, 
balki  uni,  ham  to'liq,  ham  qisman  kasbiy  mahoratini  belgilovchi  obyektiv-shaxsiy 
omillar  tizimidagi  prinsipial  elementlardir.  O'qituvchining  bilimi  uning  kasbini 
belgilovchi  diplomi,  sifati  bilan,  ya’ni  ta’lim  muassasalaridagi  mehnati 
jarayonidagi  xususiyatlari  va  yutuqlari  bilan  aniqlanadi.  Bilim  va  ixtisoslik-bu 
qizg'in  mehnatga  tayyorgarlik  sifatida  ta’lim  va  tarbiyaviy  faoliyatning  o'zidir. 
Bilim  va  ixtisoslikning  birligida  mehnat,  o'qituvchining  tashkilotchiligi  va  maz- 
mun  jihatidan  mukammal  pedagogik  faoliyatni  tashkil  etuvchi  sifatida  namoyon 
bo'ladi.  Ixtisoslik  o'zgaruvchan  va  harakatchan  jarayondan  iborat.  Pedagogik 
amaliyotda  bu  bog‘liqlikning  o‘zaro  ta’siri  haqida  yetarlicha  turg‘un  tasavvur 
yuzaga  kelgan:  chunonchi,  oliy  ta’lim-oliy  ixtisoslik.  O‘qituvchilarda  fanni 
o'qitishning  nazariy  muammolariga,  butun  fanlarning  metodologiyasiga  va 

---

texnologiyalariga  ko'proq  qiziqish  mavjud.  O'qituvchilarning  chorakdan  kaifiroq 
qismi  bilimlar  egallash  darajasiga  hayotiy  qadriyat  sifatida  qaraydilar,  undan  ham 
kamrog'i,  ya’ni  10  foizi-mukammal  kasbiy  tayyorgarlikni,  pedagogik  mehnat 
nufuzini oshirishda hal qiluvchi jarayon deb hisoblaydilar. 
Bu muammoni his qilgan o'qituvchilarning bir qismi o'z ixtisosliklari bo'yicha 
o'qitishning  mustaqil  ijodiy  dasturini  tuzish  yo'liga  o'tadilar  va  bu  bilan  ta’lim  va 
tarbiya  berish  komponentini  kengaytiradilar.  Mehnatda  ma’no  va  ahamiyatni 
birlashtiruvchi “jonli bilim” tushunchasi ana shundan paydo bo'lgan. Bunda ma’no 
tushunchasi “inson turmushida individual ongning chuqur joylashganini” bildiradi 
(ushbu  tushuncha  G.G.Shpet  tomonidan  ta’riflangan),  ahamiyat  tushunchasi  esa-
ongning jamiyatga, millat ma’naviyati va mafkurasiga jalb etilganligini bildiradi.