O’zbekiston respublikasi davlat soliq qo’mitasi

Ishlab chiqarish omillarining birikishi ikki xil bo’ladi:

1. Omillarning bilvosita birikishi. Bunda ishlab chiqarishning moddiy va shaxsiy omillari turli mulk egalariga qarashli bo’lib, ularning birikuvi (ya’ni ishlab chiqarish) bozor yordamida sodir bo’ladi. Ikki mulk egaligi — ish kuchi egasi va moddiy omillar egaligi o’zaro birikadi. Bunda mahsulot ishlab chiqarish natijasi ishlab chiqarish omillari egasi qo’lida bo’ladi, taqsimotni ham u belgilaydi.

2. Omillarning bevosita birikishi. Bunda ishlab chiqarish omillari bir qo’lda bo’ladi, bir mulkdor tasarrufida bo’ladi, ishlab chiqaruvchi mulkdan mahrum bo’lmagan bo’ladi. Natijada ishlab chiqarishda unumdorlik bo’ladi, manfaatdorlik ruyobga chiqadi, ishlab chiqarish omillarini avaylash, tejab-tergab foydalanish, tejamli xo’jalik yuritish amalga oshadi. Bizning hozir ko’rayotgan iqtisodiyot ishlab chiqarish vositalariga subhektlarning egaligini joriy etadi, mulkdorlar sinfi vujudga keladi.

Ishlab chiqarish natijasining ko’zlangan darajasi bo’lishi ikki omilga bog’liq. Birinchidan, sifati yaxshi omillarni, ularning arzon, qulay va o’rinbosar turlaridan foydalanishga borliq bo’lsa, ikkinchidan, xo’jalikni boshqarishning ilg’or, zamonaviy ilmiy asoslangan usullaridan foydalanishga bog’liq. Ishlab chiqarish omillarining ana shunday samarali bo’lishi uchun menejmentlik (boshqaruv ilmi) va marketing (bozorni o’rganish ilmi) bilimlarini chuqur o’rganish talab etiladi.