O`zbekiston respublikasi davlat soliq qo`mitasi soliq akademiyasi

Takrorlash uchun savollar

1. 
   Mulkchilik huquqining bo`linishini nazarda tutuvchi umumiy huquq talqinida fuqarolik huquqi konsepsiyasiga nisbatan mulkchilik konsepsiyasining iqtisodiy ustunliklari nimadan iborat?
   
2. 
   Kouz teoremasining to`liq mazmuni va xususiyatlarini sharhlang.
   
3. 
   «Rekombinatsiyalangan» va «chigallashib ketgan» mulk tushunchalari qanday izohlanadi.
   
4. 
   Nol darajaga ega transaksiya xarajatlarining omillaridan kelib chiquvchi Kouz teoremasi qanday amaliy ahamiyatga ega?
   
5. 
   Mulkchilik huquqlarini u yoki bu tarzda taqsimlash bilan bog`liq bo`lgan
   

«daromad samarasi»ni muhokama etishda qanday omillarni e’tiborga olish lozim?

2. BOB. TASHKILOTNI AMALIY TAHLIL QILISH NAZARIYALARI

   1. 
      Transaksiya xarajatlarining ordinalistik nazariyasi asosida tashkiliy tuzilmalarni amaliy tahlil qilish
      

   2. Firmaning balansi uning tarkibi to`g`risidagi axborot manbai sifatida

   3. 
      Firma ichidagi nizolarni tahlil qilish va ularni kelishuvlar nazariyasi asosida hal etish
      

Mavjud tashkiliy tuzilmani tahlil qilishga nisbatan institutsional yondashuvning ideal tiplar usulini tatbiq etish eng barqaror unsurlarni ajratishga va tashkilot ichida yuz berayotgan jarayonlarni tushunishga ko`maklashadi. Muayyan tashkilot holatini tekshirish va muayyan amaliy tashkiliy muammolarni hal etish bo`yicha takliflar ishlab chiqishda institutsional yondashuv bilan bir qatorda, transaksiya xarajatlari nazariyasi, kelishuvlar nazariyasi va mulkchilik huquqlari nazariyasini ham bemalol amaliy qo`llash mumkin.

7.1. Transaksiya xarajatlarining ordinalistik nazariyasi asosida tashkiliy tuzilmalarni amaliy tahlil qilish

Transaksiya xarajatlarini o`lchashdagi qiyinchiliklar muayyan iqtisodiy tahlil uchun asosiy to`siqlardan biri hisoblanadi. Birinchi galda transaksiya xarajatlari barcha xillari pul ekvivalentida baholanishi mumkinmi degan savol ochiqligicha qolmoqda. Hatto transaksiyani amalga oshirish uchun vaqt sarfini pul ekvivalentida ifodalashning oddiy tadbiri ham ko`plab holatlarda transaksiyaning (masalan, muzokaralar yuritishning) u yoki bu jihatlarini ta’minlashga ixtisoslashgan vositachilarning yo`qligi tufayli takomillashmagan. Shuningdek, ilgari ishonchga ega bo`lgan sherikning opportunistik xatti-harakati yoki mulkchilik huquqlarining himoyalanmaganligi munosabati bilan yuzaga keladigan ruhiy siqilish tufayli xarajatlarni pul shaklida baholashga urinishda undanda kattaroq murakkabliklar paydo bo`ladi.
Transaksiya xarajatlarini o`lchash o`tgan asr oxirida foydalilikni o`lchash yuzasidan munozaralar jarayonida qo`yilgan muammoga o`xshash muammoni keltirib chiqaradi:

Munozaralar chog`ida foydalilikni o`lchashning kardinal usuliga muqobil variant sifatida J.Ejuort va I.Fisher foydalilikning turli darajalari nisbatini aniqlash va ularning mutlaq miqdorini baholashga nisbatan da’volardan bosh tortishdan iborat bo`lgan ordinalistik yondashuvni taklif etishdi. Transaksiya xarajatlari nazariyasi ham ushbu yo`nalishda rivojlanmoqda. Iqtisodiy tashkilotlarni qiyosiy tahlil qilishda hech qachon alohida olingan tashkiliy shakllar tadqiq etilmaydi, ular faqat mavjud muqobil variantlarga nisbatan ko`rib chiqiladi.
Turli shartnomalarda va tashkiliy kontekstlarda yuzaga keladigan transaksiya xarajatlarini taqqoslash ularning miqdorini ekspertiza yo`li bilan baholash orqali chegaralash imkonini beradi. Turli variantlarga aniqliklarkiritish transaksiya xarajatlarini pul shaklida o`lchashning takomillashmagan usullaridan bosh tortish imkonini beradi. U holda muayyan bitimni amalga oshirishning optimal shaklini tanlash algoritmi ikkita bosqichni o`z ichiga oladi. Birinchi bosqichda turli xildagi: klassik, neoklassik va implitsit shartnomalardan foydalanishda yuzaga keladigan transaksiya xarajatlari taqqoslanadi.
R