O`zbekiston respublikasi davlat soliq qo`mitasi soliq akademiyasi

Oliy mulk davlat mulkining dastlabki shaklidir. Davlatni tashkil etish ko`p hollarda mulkni, masalan, yerni zo`rlik bilan tortib va bosib olishlar oqibati bo`lgan. Oliy mulkning asosiy tavsiflari quyidagilardan iborat:

1. 
   mulk va hokimiyatning bo`linmasligi;
   
2. 
   xizmat uchun mukofot sifatida resursni hadya qilish shaklida faoliyat bilan almashish;
   

v) mehnat sharoitlarini ishlab chiqaruvchilarga biriktirish (xususiy egalik);
g) biriktirilgan resurslarni tasarruf etish uchun davlat monopoliyasi;
d) ishlab chiqaruvchining o`z faoliyati natijalariga mulkchiligi.
Davlat boshlig`i bunday mulkning «oliy mulkdoriga» aylangan va ularni o`z fuqarolariga tarqatgan (hadya qilgan). Yerni egalikka olish va undan foydalanish sharti davlatga xizmat qilishdan iborat bo`lgan. Oliy hokimiyat ixtiyorida eng muhim ta’sir etish vositasi – tortib olish (tasarruf etish) huquqi qoldirilgan. Bu bir vaqtning o`zida ikkita o`zaro bog`liq vazifani hal etish imkonini bergan: ishlab chiqaruvchining ehtiyojlarini qondirish va ishlab chiqaruvchini o`zi foydalanadigan resursni takror yetishtirishga majbur qilish.
Asta-sekin vaqt o`tishi bilan oliy mulkchilik instituti sharoitida, davlat monopoliyasi xo`jalik faoliyati mahsulotlari bilan almashuv rivojlanishiga to`sqinlik qila boshlagan. Iqtisodiy ehtiyojlarning ta’siri ostida mulkchilik instituti o`zgara boshladi. Natijada turli ishlab chiqarish usullariga xos bo`lgan ikkita turli institut shakllandi: tabaqali va ko`p pog`onali mulk.

3. 
   Tabaqali mulk – oldingi davrda asosiy mehnat sharoiti bo`lgan tabiiy resurslarga tabaqali monopoliyalar shakllanishi bilan tavsiflanadi, dvoryanlarning o`zlariga «biriktirilgan» mol-mulkni tasarruf etish huquqi borgan sayin kengayishi bilan izohlanadi.
   

Tabaqali mulkchilikning asosiy xususiyatlari:

1. 
   mulkdorlar sinfining paydo bo`lishi;
   
2. 
   ishlab chiqarish vositalari cheklangan aylanmasining paydo bo`lishi;
   

v) hokimiyat huquqlariga nisbatan mulkiy huquqlarning cheklangan xususiyati;
g) ishlab chiqaruvchining o`z faoliyati natijalariga mulkchiligi;
d) mulkdan olinadigan daromadni qayta taqsimlash yangi shaklining paydo bo`lishi. Rivojlanishning Yevropa modeliga xos bo`lgan tabaqali mulkchilik instituti davlat mulkchiligidan xususiy mulkchilikka o`tish bosqichi sifatida ta’riflanadi.

4.