O’zbekiston respublikasi byudjet tizimining isloh qilishning dolzarb muammolari

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI BYUDJET TIZIMINING ISLOH QILISHNING DOLZARB MUAMMOLARI
Behzod Umirov Hamdulla o’g’li
Ulug’bek Sharofidinov Avazjon o’g’li
O’ktam Hamroqulov Erkin o’g’li
Talaba
[e-mail]
[e-mail]
[e-mail]
[phone]
[phone]
[phone]
Annotatsiya: O’zbekiston Respublikasi byudjet tizimining isloh qilishning dolzarb muammolari. Davlat byudjeti — xalqning mablagʻi. Shu bois, uning bir soʻmi ham qattiq nazoratda boʻlishi kerak.
Kalit so’zlar: Davlat byudjeti, byudjet , daromadlar, davlat soliqlari.
Kirish:
Byudjet atamasiga to’xtaladigan bo’lsak byudjet. (qadimiy fransuzcha “baguette” –karmon, sumka) –bu davlat va mahalliy o’z-o’zini boshqarish vazifalari va funksiyalarini moliyaviy jihatdan ta’minlash uchun mo’ljalangan pul mablag’lari, jamg’armalari to’plash sarflashga byudjet deb ataladi. Shundan kelib chiqqan holda bilishimiz mumkinki davlat byudjeti davlatning kelgusidagi sarf harajatlari uchun asrab qo’yilgan moddiy mablag’ har bir davlatning o’z byudjet tizimi shakllangan bo’lishi kerak. Chunki davlat rivojlanishi uchun o’zining byudjet tiziminihar bir soha va yo’nalishlarda to’g’ri isloh qilish kerak va byudjet tizimini qonuniy jihatdan mustahkamlash kerak.
2022-yil uchun O’zbekiston Respublikasi davlat byudjeti to’g’risidagi qonunning 2-moddasida shunday keltirilagan birinchi darajali byudjet mablag’larini taqsimlovchilar Qoraqalpog’iston Respublikasi byudjeti, viloyatlar va Toshkent shahar mahalliy byudjetlaridan moliyalashtiriladigan quyi tashkilotlarga o’zlariga Respublika byudjetidan ajratilgan byudjet mablag’larining cheklangan miqdorlarini 10 % gacha Vazirlar Mahkamisining qaroriga asosan yo’naltirishga haqli. Bundan ko’rinib turibdiki davlat byudjetida yuzaga keladigan muammolardan biri bu byudjet taqsimotida inson omilining qatnashishi. Hozirgi axborotlashgan davirda byudjet tizimida raqamlashtirish maqbul yo’l hisoblanadi. Bunda ortiqcha mablag’lar talon-taroj bo’lishi oldi olinadi. Shu orqali ma’daniyat, mudofa’a, ta’lim ,tibbiyotva ijtimoiy sohalarga davlat byudjetidan ajratilayotgan mablag’lar amaldorlar qo’ldan -qo’liga o’tishi orqali pul mablag’larining kamayib ketishi ajratilgan nuqtalarga yetib borishiga erishiladi.
O’zbekiston Respublikasi 2022-yilgi davlat byudjet statikasiga qaraydigan bo’lsak soliq tushumlaridan tushgan summa davlat byudjet daromadlarini 40-42 % ini tashkil qiladi. Bundan ko’rinadiki O’zbekiston Respublikasida byudjet tizmining isloq qilishning asosiy muammolaridan biri davlat byudjetini boyitishda aholidan undiriladigan har xil soliqlarga va boshqa soliq turlariga tayanib qolishidir.
Davlatimizda byudjet tizimini rivojlantirishimiz uchun yalpi ichki mahsulotni hajmini oshirish kerak kichik yakka tadbirkorlik subyektlarini yetarli darajada ko’paytirish kerak, va shu bilan bir qatorda IT sohasini ham rivojlantish muhim ahamyatga ega. Rivojlangan mamlakatlar ayrimlariga qaraydigan bo’lsak byudjetni malum bir qismini IT sohasi tashkil qilganini koramiz.