O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarni rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti kompyuterlarning so`nggi modellarida ishlatilyotgan tashqi qurilmalar-printer va

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Kompyuterlarning so`nggi modellarida ishlatilyotgan tashqi qurilmalar-printer va skanerlar

Bajardi: 017-18 guruh Faxriddinova D.

Toshkent-2021


Reja:

1. 
   Kompyuter haqida tushuncha.
   
2. 
   Zamonaviy printerlar.
   
3. 
   Zamonaviy skanerlar.
   

KOMPYUTER (ing. computer — hisoblayman) — oldindan berilgan dastur (programma) boʻyicha ishlaydigan avtomatik qurilma. Elektron hisoblash mashinasi (EHM) bilan bir xildagi atama. Birok, Kompyuter hisoblash ishlarini bajarishdan tashqari uning funksiyasi ancha keng.



EHMlarning rivojlanishida Kompyuterning bir necha avlodlarini koʻrsatish mumkin. Bu avlodlar element turlari, konstruktiv-texnologik xususiyatlari, mantiqiy tuzilishi, dastur taʼminoti, texnik tafsilotlari, texnikadan foydalanishning qulaylik darajasi bilan bir-biridan farq qiladi. Kompyuterning dastlabki avlodida (Ural-1, Minsk-2, BSEM-2) asosiy element elektron lampa boʻlgani uchun u juda katta joyni egallagan edi. Soʻngra bu lampa oʻrnida tranzistorlar ishlatilgan Kompyuter (Razdan-2, M-220, Minsk-22 va b.), integral mikrosxemalar ishlatilgan Kompyuter (IBM-360, 1BM-370, (AQSH), YESEVM (Rossiya) va b., integratsiya darajasi katta boʻlgan integral sxemalar urnatilgan shaxsiy Kompyuterlar paydo boʻldi. Shaxsiy Kompyuter (mikro va – mikro EHM) tushunchasi 20-a. 70-y. lar oxiridan boshlab keng tarqala boshladi. Shaxsiy Kompyuterning keyingi avlodlarida mikroelektron va biosxemalardan foydalanildi; ularning hajmi kitob kattaligidek hajmtacha kichraydi, massasi esa 3,5 kg gacha kamaydi. 1981-y. IBM (Ay-Bi-Em) firmasi shaxsiy Kompyuterning yanada takomillashgan modellarini ishlab chikara boshladi. Keyinchalik boshka firmalar IBM bilan PC biriktirilgan Kompyuterni, Apple firmasi esa Macintosh («Makintosh») yoki oddiygina «maki» deb ataladigan Kompyuterni yaratishdi. 21-a. boshlarida dunyoda oʻnlab mln. shaxsiy Kompyuterlar, 1 mln. ga yaqin EHM (shu jumladan, bir necha oʻn superEVM) boʻlgan. Kompyuterlar masalalarni yechishda foydalaniladigan komponentlar (tarkibiy qismlar) tarkibi va tavsifi jihatdan bir-biridan farq qiladi. Murakkab masalalarni yechishda kuchli qurilmalar urnatilgan Kompyuter dan, qujjatlarni bosishda harf bosish qurilmasi boʻlgan Kompyuterdan foydalaniladi. Istalgan Kompyuter tizimlar bloki, monitor va klaviaturadan iborat boʻladi. Kerak boʻlganda boʻlardan tashqari boshqa qurilmalar ham ulanadi. Tizimlar bloki da Kompyuterning ishlashi uchun zarur muhim qismlar (diskni yuritkich, vinchester — qattiq disk, mantiqiy amallarni bajaruvchi mikrosxemalar) boʻlib, unga qolgan qurilmalar ulanadi. Monitor (displey) matn va turli tasvir kurinishidagi axborotlarni ekranda aks ettiradi. Klaviatura K. ga buyruq va turli axborotlarni kiritadi. Koʻpincha, Kompyuter tarkibiga «sichqon» manipulyatori va printer kiritiladi. «Sichqon» ikki yoki uchta knopkasi (tugmasi) boʻlgan qurilma boʻlib, uning yordamida Kompyuter ishini osonlashtiradi. Printer esa axborotlarni qogʻozga tushirish uchun xizmat qiladi. Zamonaviy Kompyuterlar, asosan, toʻrt qurilma: boshqarish, protsessor, xotira va kiritish-chiqarish qurilmalaridan iborat. Boshqarish qurilmasi Kompyuterning barcha qurilmalari ishini muvofiklashtiradi va boshqaradi. Protsessor K. ning asosiy qurilmasi boʻlib, axborotlarga ishlov beradi, yaʼni hisoblash amallari, solishtirish va uzatish kabi arifmetikmantiqiy amallarni bajaradi. Bu qurilma bajaradigan amallar dasturlar orqali belgilanadi. Xotira qurilmasi axborotlarga ishlov berish vaqtida uni saqlash uchun xizmat qiladi. Foydalanayotgan dasturlar ichki xotirada, uzoq, muddat saqlanadigan axborotlar tashqi xotira (disketalar)da saqlanadi. Ichki va tashqi xotiralarda axborot almashinuvi kiritish – ch iqarish qurilmalari yordamida amalga oshiriladi.

Printer (inglizcha printer - printer) - bu saqlash moslamalarida (matn, grafika) saqlanadigan ma'lumotlarni, odatda qog'ozda, qog'ozga o'zgartiradigan qurilma. Ushbu jarayon bosib chiqarish deb ataladi va natijada olingan hujjat chop etiladi.

Bosib chiqarish moslamasining uchta asosiy turi mavjud: inkjet, lazer, matritsa. Ular bir qator xususiyatlar bilan ajralib turadi: ishlash printsipi, narxi, bosib chiqarish tezligi, hajmi va rangli tasvirlarni chop etish qobiliyati:

1. 
   Matritsa. Ushbu printerlar bosmaxona bozorida birinchi bo'lgan. Ular 1964 yilda ishlab chiqilgan. Ularning ishlash printsipi maxsus bosh, igna va elektromagnitlardan foydalanishga asoslangan va odatdagi yozuv mashinkasining ishlashiga juda o'xshaydi. Qurilmaning boshi qog'oz varag'iga parallel ravishda harakat qiladi. Uning ostida rangli pigment bilan lenta mavjud. Bosib chiqarish boshi siyoh lentasini ignalar bilan uradi va kerakli rasm yoki matn varaq yuzasida hosil bo'ladi. Odatda, bunday qurilma bilan ishlash uchun oddiy qog'oz varaqlari emas, balki maxsus rulonlardan foydalaniladi. Natijaning sifati mahsulotning boshida joylashgan ignalar soniga bog'liq bo'ladi.
   
2. 
   Jet. Bunday modellar matritsadan keyin paydo bo'ldi. Ular, shuningdek, bosma bosh va ignalar tufayli ishlaydi. Bosh qog'oz varag'i bo'ylab harakatlanadi va kerakli tasvirni hosil qiladi. Boshqa qurilmalardan asosiy farq - bu matritsaning mavjudligi, u boshida joylashgan va rang beruvchi pigmentni o'z ichiga oladi. Murakkab tez quritishga moyilligi sababli ishlab chiqaruvchilar bosma boshni rang beruvchi pigment qoldiqlaridan tozalaydigan maxsus tizimni o'rnatadilar. Bunday modellar juda sekin. Ammo shunga qaramay, ular bugungi kunda ham qo'llanilmoqda.
   
3. 
   Lazer. Bu zamonaviyroq model. Lazerli printerlar oldingilaridan sezilarli darajada farq qiladi. Toner bu erda rang pigmenti emas, ishlatiladi. Bosib chiqarish boshi o'rniga tasvir barabanidan foydalaniladi. Birinchidan, matn yoki rasm qurilma xotirasida saqlanadi. Shundan so'ng, ma'lumot lazer yordamida fotosensitiv qatlam bilan qoplangan va yarimo'tkazgich bo'lgan fotodrumga uzatiladi. Yoritilganda uning qarshiligi pasayadi. Lazer tasvirni qog'ozga ko'chirish kerak bo'lgan joylarga nur yuboradi. Keyin toner bu zonalarga tushadi - uning zarralari salbiy zaryad bilan ta'minlangan. Kiruvchi qog'oz ijobiy zaryad oladi va baraban bilan aloqa qilganda toner bilan birga salbiy zarralarni oladi. Tonerni tuzatish uchun isitish moduli ishlatiladi.