O‘zbekiston respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagitoshkent axborot texnologiyalari universiteti

300

250

1. BC548B tranzistorning parametrlarini xisoblash.
1.1. UE sxemasi asosida BC548B tranzistorning kirish va chiqish xarakteristikasi
UE sxemasi asosida BC548B tranzistorning kirish xarakteristikasi ya’ni U_KE=0 va U_KE=10 V bo’lganda l_B = f(U_BE) bog’liiqlik oilasi grafigini tuzish.
Tranzistorning parametrlarini aniqlash uchun sxema yig’iladi.


1-Rasm.Tranzistorning kirish xarakteristikalari oilasini aniqlash.

Aniqlangan l_B va U_BE qiymatlarini 1-jadvalga kiritamiz. Bu qiymatlar asosida BC548B tranzistorinining kirish xarakteristikalarini oilasi grafigini tuzamiz.
BC548B tranzistorining UE sxemasiga mos ravishda U_KE=0 va U_KE=10 V bo’lganda l_B = f(U_BE) kirish xarakteristikalarini oilasi
1-Jadval

UКЭ = 0V		UКЭ = 10V
IB, mkА	UBE, mV	IB, mKA	UBE, mV
25	546	25	547
50	566	50	567
75	578	75	579
100	587	100	588
125	593	125	594
150	599	150	600
175	603	175	604
200	607	200	608
250	614	250	615
300	620	300	621
350	624	350	625
400	628	400	629

Berilgan qiymatlar asosida l_B = f(U_BE) kirish xarakteristikalarini oilasi grafigini chizamiz

2-rasm. BC548B tranzistorinining l_B = f(U_BE) kirish xarakteristikalarini oilasi grafigi
UE sxemasiga asosan BC548B tranzistorinining chiqish xarakteristikalari, ya’ni lB = const bo’lganida l_k = f(U_kE) bog’liqlik oilasi grafigini tuzish.

Tranzistor parametrlarini aniqlash uchun 2-sxema yig’iladi (3-rasm).


3-rasm. Tranzistorning chiqish xarakteristikalari oilasini aniqlash.
Baza tokining I_B = 25 mkA; I_B = 50 mkA; I_B = 75 mkA; I_B = 100 mkA; I_B = 125 mkA; I_B = 150 mkA qiymatlarida tranzistorning kollektor toki Ik va kollektor va emitter orasidagi kuchlanish Uke olingan qiymatlarini 2-jadvalga kiritamiz. Bu qiymatlar asosida BC548B tranzistorning chiqish xarakteristikalari oilasi I_B= const bo'lganda I_k = f(Uke) grafigi tuziladi.

BC548B tranzistorinining chiqish xarakteristikalari oilasi
I_k = f(U_kэ)


2-jadval

UКЭ	IБ=25 мкАбўлганда IК	IБ=50мкА бўлганда IК	IБ=75 мкА бўлганда IК	IБ=100мкА бўлганда IК	IБ=125 мкА бўлганда IК	IБ=150мкА бўлганда IК
0	-0.019381	-0.047419	-0.079001	-0.112878	-0,148436	-0,185296
0,5	2,628	5,441	8,312	10,912	13,3	15,5
1,0	2,631	5,458	8,337	10,948	13,34	15,54
2,0	2,637	5,490	8,387	11,012	13,43	15,64
3,0	2,642	5,523	8,438	11,089	13,5	15,74
4,0	2,653	5,556	8,489	11,159	13,58	15,83
5,0	2,679	5,590	8,542	11,225	13,67	15,93
6,0	2,694	5,620	8,590	11,289	13,78	16,02
7,0	2,704	5,656	8,642	11,35	13,83	16,12
8,0	2,720	5,69	8,693	11,42	13,91	16,21
9,0	2,734	5,72	8,75	11,479	13,98	16,3
10	2,750	5,762	8,79	11,552	14,1	16,4
15	2,769	5,939	9,05	11,884	14,51	16,8
20	2,790	6,096	9,31	12,218	14,91	17,4

BC548B tranzistorinining chiqish xarakteristikalari oilasi I_k = f(U_kэ) grafigini tuzamiz. (4-rasm).



4-rasm. BC548B tranzistorinining chiqish xarakteristikalari oilasi I_k =f(U_kэ) grafigi
1.2. BC548B tranzistorinining umumiy emitter sxemasi uchun olingan Voltamper xarakteristikasidan grafik usulda h- parametrini aniqlash
BC548B tranzistorinining kirish xarakterisitikalari oilasi I_k =f(U_kэ) dan, h_11E ni aniqlaymiz. Tranzistorining kirish xarakteristikalari oilasi I_k =f(U_kэ) dan, h_11E ni aniqlaymiz. Tranzistorning static rejimini aniqlovchi U_kэ = 10V ga mos keluvchi berilgan baza sokin toki l_BP = 50 mkA qiymati yordamida “A” ishchi nuqtani aniqlaymiz.

“A” nuqtaning koordinatalari: I_бп=50 мкА, U_бэп=716 мВ.

“A” ishchi nuqta yaqinida bir xil masofada ikkita yordamchi nuqta aniqlab olamiz va oraliq baza toki ΔI_б va oraliq kuchlanish ΔI_б qiymatini aniqlab, quyidagi ifoda yordamida deffirinsial qarshiligini topamiz.
5-rasmdan I_б1=25 мкА, I_б2=75 мкА, U_бэ1=686 мВ, U_бэ2=733мВ qiymatlarni olamiz. U xolda h_11E quyidagicha aniqlanadi.

5-rasm. h_11E parametrini grafik usulda aniqlash.
BC548B tranzistorining kirish xarakteristikalari oilasi
I_B = f(U_BE) dan, h12e ni aniqlaymiz. Buning uchun Uke=0V xolatida olingan xarakteristikani kesishuvchi “A” nuqtadan gorizantal chiziq o'tkaz IBolamiz. BC548B tranzistorining emitter va kollektor orasida kuchlanish orttirmasi quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:

ΔU_KE= U_KE2 – U_KE1=10V – 0V=10V

ΔUke qiymatiga asosan tranzistorning emitter va bazasi orasidagi kuchlanishi orttirmasini aniqlaymiz:

ΔUbe= U_bep4 – Ube3=716mV – 495mV=221mV


6-rasm. h12e parametrni grafik usulda aniqlash.

h12e parametrini quyidagi ifoda yordamida aniqlaymiz:

BC548B tranzsitorining chiqish xarakteristikalari oilasi I_k = f(Uke) ( I_B= const) dan h_21e parametrini aniqlaymiz. I_bp = 50 mkA uchun VAX ni chiqish shaxobchasi bilan yuklamanng chiziqli kesishmasi (Ek = 5V, Rk = 1300 Om) sifatida tarnzistorning chiqish xarakteristikasida “A” ishchi nuqtani aniqlaymiz
Ik toki o'qi bo'yicha E_K/ R_K = 3,8 mA qiymatini ajrat IBolamiz.
Uke kuchlanishi o'qi bo'yicha Ek = 5V qiymatini ajrat IBolamiz
.


7-rasm. h21e parametrini garfik usulda aniqlash

“B” ishchi nuqtasi uchun quyidagi koordinatalarni olamiz: I_kp =5,5 mA, U_ke=1,6V. I_b1 = 25 mkA va I_b3 = 75 mkA bo'lganidagi VAX ni shaxobchalari bilan kesishguniga qaar ishchi nuqtadan to'g'ri vertkal chiziq o'tkazamiz.
Berilgan Ibpbaza toki qiymatiga yaqin qiymatda oligan Δ IBbaza toki orttirmasini quyidagi ifoda yordamida aniqliymiz:
Δ I_B= I_b3 – I_b1=75 mkA – 25 mkA=50mkA

Quyidagi ifoda yordamida aniqlanadigan kollektor tokining orttirmasi, Δ IBbaza toki orttirmasiga mos keladi:
ΔI_k = I_k2 – I_k1=8,4 mA – 2,4 mA = 6 mA
h_21e parametri quyidagi ifoda yordamida aniqlanadi:

BC548B tranzistorning chiqish xarakteristikalari oiladsi I_B= 50 mkA bo'lganida I_k = f(U_ke) bog'liqlikdan h_22e parametrni aniqlaymiz. Buning uchun I_bp = 50 mkA bo'lganda xarakteristika shaxobchasida “A” ishchi nuqta yaqinida ikkita bir xil masofalardagi yordamchi nuqtalar tanlaymiz va tranzistorning emitter va kollektori orasidagi kuchlanishni orttirmasini aniqlaymiz:



8-rasm. h_22e parametrini grafik usulda aniqlash

ΔU_ke= U_ke2 – U_ke1= 2,84V – 0,84V = 2 V

Bu U_ke esa kollektor tokini orttirmasini keltir I_B chiqaradi:
ΔI_k=I_k4 – I_k3=5,5mA – 5,45mA = 0,05 mA