O`zbekiston respublikasi aloqa, axborotlashtirish va telekommunikatsiya texnologiyalari davlat

Ma`lumotlarni modifikatsiyalash deganda ruxsat berilmagan natijani hosil qilish maqsadida qonuniy axborot qismini o`zgartirish, yoki axborot kelishi ketma- ketligini o`zgartirish tushuniladi.
Xizmat ko`rsatishdagi xalaqitlar aloqa yoki ularni boshqaruvchi vositalarning normal ishlashiga to`sqinlik qiladi. Bunday buzilishlarda muayyan maqsad ko`zlanadi: masalan, ob`ekt ma`lum adresatga yo`naltirilgan barcha axborotlarni to`xtatib qolishi mumkin. Yana bir misol, tarmoqni atayin axborotlar
oqimi bilan ortiqcha yuklash orqali yoki tarmoqni ishdan chiqarish yo`li bilan barcha tarmoq ishini blokirovka qilish.
Himoyaning aktiv buzilishlarini butunlay oldini olish juda murakkab, chunki bunga faqat barcha aloqa vositalarini uzluksiz fizik himoyalash orqali erishish mumkin. Shu sababli himoyaning aktiv buzilishlarida asosiy maqsad ularni operativ tarzda aniqlash va tezdan tizimning ishga layoqatliligini tiklash bo`lishi shart. Buzilishlarning o`z vaktida aniqlanishi buzg`unchini to`xtatish vazifasini xam o`taydi, va bu vazifani buzilishlardan ogoxlantirish tizimning qismi deb ko`rish mumkin.
Himoya mexanizmlari. Amaliyotda ishlatiladigan ximoya mexanizmlarining aksariyati kriptografiya usullariga asoslangan. Shifrlash yoki shifrlashga yaqin axborotni o`zgartirishlar ma`lumotlarni ximoyalash usullari xisoblanadi.

2. Axborot xavfsizligini ta`minlash choralarining tasnifi

Komp`yuter tizimlarini axborot xavfsizligi xavfini amalga oshirish juda murakkab va xavfli oqibatlar bilan bog`langandir. Ularga quyidagilar tegishlidir:

• 
  fizik butunlikni buzish - axborot sifatini buzishga yoki uni to`liq yo`q qilishga yo`naltirilgan, ayniqsa axborotni uzatish tizimlarida va telekommunikatsiya va radiotexnik tizimlarning komp`yuter tarmoqlarida;
  
• 
  ruxsat etilmagan o`zgartirish - u turli xil xujjatlarda, xisoblarda va ma`lumotlar bazalarida berilganlarni qalbakilashishiga yoki xalaqitlarga uchrashiga olib kelishi mumkin;
  
• 
  ruxsat etilmagan olish - maxfiy axborotni bevosita komp`yuter tizimlaridan va tarmoqlaridan ularga ulanish yo`li bilan o`g`irlash yoki axborot tashuvchilarni va boshqalarni o`g`irlash bilan tavsiflidir;
  
• 
  ruxsat etilmagan ko`paytirish - dasturlarni va berilganlarni nusxalashga yo`naltirilgan.
  

1.1-jadvalda komp`yuter tizimlari va tarmoqlarini xavfsizligi xavflarini, ularni tashkil etuvchilariga ta`sir etilganda amalga oshirishni asosiy yo`llari ko`rsatilgan.
1.1- jadval

№	Ta`sir etish ob`ektlari	Axborot maxfiyligini buzilishi	Axborot butunligini buzilishi	Tizimni ishga layoqatligini buzilishi
1	Apparat vositalari	Ruxsat etilmagan ulanish; resurslarni ishlatish; tashuvchilarni o`g`rilash	Ruxsat etilmagan ulanish; resurslarni ishlatish; rejimlarni o`zgartirish	Rejimlarni ruxsat etilmagan o`zgartirish; ishdan chiqarish; buzish.
2	Dastur ta`minoti	Ruxsat etilmagan nusxalash; ushlab olish	Ruxsat etilmagan murojaat etish; «Troyan oti» va «Chuvalchanglar» viruslarni, tadbiq qilish	Ruxsat etilmagan xalaqitga uchrash; o`chirish; almashtirish
3	Ma`lumotlar	Ruxsat etilmagan nusxalash; o`g`rilash; ushlab olish.	Ruxsat etilmagan xalaqitga uchrash; o`zgartirish.	Ruxsat etilmagan xalaqitga uchrash; o`chirish; almashtirish
		Sirni ochib qo`yish; axborotni	shantaj qilish; xodimni sotib	Ish joyidan ketish; fizik

4

Xodimlar

ximoya qilish tizimi to`g`risida ma`lumotlarni uzatish; sovuqqonlik.

olish

bartaraf etish.