O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi

2-§. Dehqon xo„jaligi a‟zolarining huquqiy holati 
Dehqon xo‗jaligi oilaviy mayda tovar xo‗jaligi bo‗lgani bois, oila 
a‘zolarining shaxsiy mehnatiga asoslanadi. Ushbu xususiyat uning 
a‘zolarining huquqiy holatiga ta‘sir ko‗rsatadi.
O‗zbekiston Respublikasining ―
Dehqon xo„jaligi to„g„risida
‖gi 
Qonuniga muvofiq, dehqon xo‗jaligi a‘zolari jumlasiga oila boshlig‗i, 
uning xotini (yeri), bolalari, shu jumladan farzandlikka olingan bolalari, 
tarbiyaga olgan bolalari, ota-onalari, mehnatga qobiliyatli yoshga etgan 
boshqa qarindoshlari kiradi (3-modda).
Qonunda dehqon xo‗jaligi a‘zosi bo‗lish uchun quyidagicha talablar 
nazarda tutilgan: 1) bir oila bo‗lishi; 2) birgalikda yashashi; 3) dehqon 
xo‗jaligini birgalikda yuritishda qatnashishi lozim. Shu bilan bir qatorda 
Qonunda dehqon xo‗jaligi a‘zolari soniga nisbatan talab yoki cheklov 
nazarda tutilmagan.
Amaldagi qonun hujjatlarida dehqon xo‗jaligi boshlig‗ining huquqiy 
holati alohida belgilangan. Xususan, unga ko‗ra, dehqon xo‗jaligi boshlig‗i 
yuridik va jismoniy shaxslar bilan o‗zaro munosabatlarda dehqon xo‗jaligi 
nomidan ish ko‗radi (―Dehqon xo‗jaligi to‗g‗risida‖gi Qonun 4-moddasi).

---

155 
Dehqon xo‗jaligining boshlig‗i:

vaqtincha mehnat qobiliyatini yo„qotgan
taqdirda yoki uzoq 
vaqt bo‗lmaganda u o‗z majburiyatlarini bajarish vakolatini shu xo‗jalik 
a‘zolaridan biriga berishga haqli; 

vafot etgan
taqdirda, tomorqa yer uchastkasiga meros qilib 
qoldiriladigan umrbod egalik qilish huquqi shu xo‗jalik a‘zolarining o‗zaro 
kelishuvi asosida, dehqon xo‗jaligi faoliyatini davom ettirish istagida 
bo‗lgan xo‗jalik a‘zolaridan biriga meros bo‗yicha o‗tadi;

mehnat qobiliyatini to„la yo„qotgan
taqdirda, yer uchastkasiga 
egalik qilish va undan foydalanish huquqi xo‗jalik a‘zolaridan biriga 
qonun hujjatlarida belgilangan tartibda va shartlarda topshiriladi. 
―Dehqon xo‗jaligi to‗g‗risida‖gi Qonunda dehqon xo‗jaligi 
boshlig‗ining 4 ta huquqi va 1 ta majburiyati (13-modda) hamda dehqon 
xo‗jaligi 
a‘zolarining 
3 
ta 
huquq 
va 
1 
ta 
majburiyati
(14-modda) belgilangan. Shu bilan birga, dehqon xo‗jaligi boshlig‗i va 
a‘zolari qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa huquq va 
majburiyatlarga ham ega bo‗lishi mumkinligi to‗g‗risidagi havolaki norma 
ham belgilangan. Boshqacha aytganda, dehqon xo‗jaligi boshlig‗i va 
a‘zolarining huquq va majburiyatlari ro‗yxati qat‘iy bo‗lmay, boshqa 
qonun hujjatlarida boshqacha huquq va majburiyatlar ham belgilanishi 
mumkin.