O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

davlatning umumijtimoiy funksiyasi 
uning muhim xususiyati 
bo’lib, sinfiylik xususiyati bilan bir qatorda davlat umumiy mohiyatining eng ahamiyatli 
jihatini tashkil etadi. Shuni yodda tutish kerakki, davlatda hukmron doiralarning tor sinfiy 
yoxud guruhiy manfaatlari hamisha butun jamiyat manfaatlari bilan qo’shilib ketadi. Lekin 
davlat mohiyatining yuqorida tilga olingan jihatlari turli davrlarda va turli tarixiy 
sharoitlarda birdek bo’lmagan va bir tomonning kuchayishi ikkinchi tomonning 
zaiflashuviga olib keladi. Buni inobatga olish juda muhim. Chunonchi, quldorlik jamiyatida 
davlatning sinfiylik jihati eng ko’p darajada ustuvor bo’ladi. Butun hokimiyat, yuridik 
huquqlar, o’z manfaatlarini amalga oshirish imkoniyatlari to’liq hukmron sinf qo’lida bo’ladi. 
Shunga qaramay, bu jamiyat to’g’risidagi bilimlarimizning hammasini ham to’g’ri deb 
bo’lmaydi. Butunlay haq-huquqsiz zot sifatida qullar to’g’risidagi tasavvurimizda birmuncha 
mubolag’a ham bor. Birgina mamlakatdagi qullar soni ozod fuqarolar sonidan ancha ko’p 
bo’lganligidan kelib chiqqan taqdirimizda ham qullarga hech narsa bog’liq bo’lmagan, deya 
olmaymiz. Masalan, Rimda ozod kishilar umumiy aholining atigi uch foizini tashkil etgan. 
Shuning uchun qullar bilan hisoblashmaslikning iloji ham yo’q, xavfli ham edi. Har qanday 
biron qimmatga ega bo’lgan mulk qatori qullar ham ma’lum darajada yuridik jihatdan 
himoyalangan. Bularning hammasi 
quldorlik davlatining umumijtimoiy roli 
biz 
o’ylaginimizdan ancha kattaroq ekanligidan dalolat beradi. 
Jamiyatning quldorlik tuzumidan feodalizmga, feodalizmdan kapitalizmga tomon 
harakati davomida davlat faoliyati umumijtimoiy jihatining ahamiyati ham oshib borgan. 
Xususan, uning hozirgi g’arb jamiyatidagi maqomi katta. Tadbirkorlar foydasidan 
undiriladigan katta soliqlar, mehnat sharoitlarining davlat tomonidan muvofiqlashtirib 
borilishi, turli xildagi ijtimoiy dasturlarning keng rivoj topganligi va boshqa tadbirlar shunga 
olib keldiki, natijada mavjud ijtimoiy ziddiyatlar salmoqli tarzda yumshab bormoqda, sinfiy 
raqiblar tobora kamayib borayotganligi tufayli ularni bostirish choralariga zarurat ham 
kamaymoqda, jamiyatning siyosiy barqarorligi oshmoqda. Shunday qilib, davlat 
faoliyatidagi ijtimoiy jihatlarning o’sib borishi bilan bir vaqtda uning sinfiylik mazmunini 
belgilovchi ulushi ham kamayib boryapti.