O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

Normativ-huquqiy aktlarni tizimlashtirish - 
amaldagi qonunchilik hujjatlarini 
batartiblashtirishga, tizimlashtirishga qaratilgan maxsus faoliyatdir. 
Huquqiy adabiyotda tizimlashtirishning quyidagi ikki an’anaviy turi 
- 
kodekslashtirish va inkorporatsiya 
haqida gapiriladi. 
Kodekslashtirish 
- qonunchilik hujjatlarini tizimlashtirishning eng yuqori shaqlidir. 
Mazkur amal tufayli qonunchilik tarmog’idan muhim huquqiy normalarni mantiqiy 
birlashtiruvchi majmuiy hujjat (kodeks) vujudga keltiriladi. Kodekslashtirishda normativ-
huquqiy aktlar shunchaki, oddiygina to’plab birlashtirilmaydi, balki huquqiy tizimning 
umumiy prinsiplaridan kelib chiqib, tarmoqdagi barcha normativ matyerial ichki mutanosib 
bir butun va ilmiy tizimlashtirilgan yagona akt ko’rinishida bayon etiladi. 
Kodekslashtirish 
- amaldagi qonunchilik normalarini chuqur va har tomonlama 
qayta ishlash hamda lozim bo’lsa, unga jiddiy o’zgartishlar kiritish orqali yangi, majmuiy, 
tizimlashtirilgan normativ-huquqiy akt yaratishdir. Kodekslashtirishning muhim xususiyati 
va inkorporatsiyadan farqi shundaki, u faqat huquq ijod etuvchi idora tomonidan amalga 
oshiriladi. Shu jihatdan u huquq ijodkorligining bir turi hisoblanadi. 
Kodekslashtirishda normativ aktning mazmuni o’zgaradi, Ya’ni: eskirgan huquqiy 
norma bekor qilinadi, yangisi yaratiladi; ko’pchilik normalar qayta bayon qilinadi; norma-lar 
o’rtasidan qarama-qarshiliklar, takrorlashlar hamda huquqdagi kamchiliklar bartaraf etiladi. 
Kodeks 
- muayyan huquq (qonunchilik) sohasidagi ustuvor normalarni ifoda 
etuvchi, mujassamlashtiruvchi qonundir. U katta miqdordagi turli xil normalarni qamrab 
olsa ham, ichki muvofiqlikka ega bo’lgan yagona bir butun aktdir. Uning tarkibiy qismlari 
(normalar, institutlar) o’zaro uzviy aloqador bo’lib, muayyan tizim tarzida joylashtiriladi. 
An’anaga ko’ra, qonunchilik sohalarida uyg’unlashtiruvchi va boshqaruvchi faol markaz 
rolini tegishli kodekslar o’ynaydi. Kodeks oddiy qonundan o’zining mukammalligi, sayqal 
topganligi, barqarorligi bilan farq qiladi. Agar muayyan qonunchilik sohasida bir vaqtning 
o’zida kodeks va bir necha qonun hujjatlari mavjud bo’lsa, ular ichida kodeks yuridik kuchi 
hamda tartibga solish imkoniyati jihatidan ustunlik qiladi. Kodekslar ichki mantiqining 
pishiqligi, normalarining o’zaro muvofiqlashtirilganligi bilan ajralib turadi. Kodekslashtirilgan 
aktlar o’zining huquqiy tartibga soluvchi ta’sir kuchini va ahamiyatini uzoq muddat 
davomida saqlab qoladi. 
Kodeksdan tashqari kodekslashtirilgan aktlarning