O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

 
3-§. Davlat organi tushunchasi va belgilari 
Davlat mexanizmining dastlabki va eng muhim tarkibiy unsuri davlat organi dir. 
Davlat organi - davlat funksiyalarini ijro etishda qatnashuvchi va buning uchun 
hokimiyat vakolatiga ega bo’lgan davlat mexanizmining bo’g’ini (unsuri)dir. 
Ushbu organ xususiyatlarini o’rganish umuman davlat mexanizmini chuqurroq 
tushunish imkonini beradi. 
1. Davlat organi muayyan mustaqillikka, avtonomlikka ega bo’lsada, u yaxlit davlat 
mexanizmining bir qismidir, davlat tarkibida o’z o’rniga ega bo’lib, uning boshqa qismlari 
bilan mustahkam aloqada bo’ladi. 
2. Davlat organi o’zaro va organ bilan alohida huquqiy munosabatlarda bo’lgan 
davlat xizmatchilaridan iborat. Ular rasmiy xodimlar bo’lib, o’zaro oilaviy, fuqaroviy va 
boshqa munosabatlarga kirishmaydi. 
Davlat xizmatchilarining mavqei, huquqi va burchlari qonunchilik tomonidan 
belgilanib, ularning huquqiy ma-qomini ta’minlaydi. Ular tomonidan hokimiyat vakolatla-
ridan foydalanish hajmi va tartibi qonunchilik tomonidan belgilanib, lavozim yo’riqnomalari, 
shtat jadvallari va shu kabilarda izohlanadi. 
Hokimiyat vakolatiga ega bo’lgan, huquqiy hujjatlar chiqarib, ularni mustaqil 
ravishda hayotga joriy etuvchi mansabdor shaxslar davlat xizmatchilari qatoriga kiradi. 
Davlat xizmatchilari bevosita moddiy boyliklar yaratmaydi, shu sababdan ularni 
jamiyat boqadi. Ular egallab turgan lavozimiga hamda bajargan ishiga muvofiq tarzda 
davlat organi dan ish haqi oladi. 
3. Davlat organlari ichki tuzilishga (tarkibga) ega. Ular yagona maqsad atrofida 
uyushgan bo’linmalardan iborat bo’lib, hamma uchun bir xil bo’lgan tartib-intizomga rioya 
etadi. 
4. Davlat organi ning eng muhim belgilaridan biri muayyan mohiyatga va hajmga 
ega bo’lgan hokimiyat vakolatlari (huquq va majburiyatlar yaxlitligi)ning mavjudligidir. 
Uning vakolati davlat organi tomonidan ular bo’yicha qaror qabul qiladigan va bajaradigan 
aniq masalalar va vazifalar bilan belgilanadi. Vakolat odatda yuridik jihatdan 
(konstitutsiyada yoki joriy qonunchilikda) belgilab qo’yilgan bo’ladi. Davlat organi
tomonidan o’z vakoltgini amalga oshirish nafaqat uning huquqi, balki burchi hamdir. 
5. O’z vakolatiga muvofiq ravishda davlat organi quyidagi hokimiyat vakolatlariga 
ega: 
a) ijro etilishi majburiy bo’lgan huquqiy hujjatlar. Bu hujjatlar me’yoriy yoki 
individual (huquq me’yorlarini qo’llashga doir hujjat) bo’lishi mumkin; 
b) davlat organlari huquqiy hujjatlarining ijrosi turli usullar, shu jumladan 
majburlash va ishontirish tarzida ijro etilishini ta’minlash. 
6. O’z vakolatini amalga oshirish uchun davlat organi zarur moddiy baza bilan 
ta’minlanadi, moliyaviy mablag’lar, bankdagi hisob raqami, moliyalash manbaiga (byudjet 
hisobidan) ega bo’ladi. 
7. Davlat organi davlat vazifalarini bajarishda faol qatnashadi, buning uchun 
tegishli shakl va usullardan foydalanadi. 

---

107