O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

umumiy va konkret; mutlaq va nisbiy 
turlarga ham 
bo’linadi. 
Umumiy huquqiy munosabatlar deganda, avvalo, fuqarolarning asosiy huquq, 
erkinlik va majburiyatlarini mustahkamlovchi konstitutsiyaviy normalar asosida vujudga 
keluvchi munosabatlar tushuniladi. Fuqarolar qonunda nazarda tutilgan vakolatlarga ega 
bo’lgach, u yoki boshqa barcha huquq sub’yektlari bilan huquqiy aloqadorlikda 
hisoblanadilar. Basharti, mazkur huquq va erkinliklar amalga oshirilsa, 
konkret 
huquqiy 
munosabat vujudga keladi. Aniq (konkret) huquqiy munosabatlar jinoyat, fuqarolik, 
mehnat, oila, soliq, uy-joy va boshqa kodekslar maxsus qismidagi moddalar qo’llanishi 
asosida kelib chiqishi mumkin. Bunda qonunda mustahkamlangan konkret huquqning 
ta’minlanishi uchun muayyan sub’yekt tegishli yuridik majburiyatni ado etadi. 
Mutlaq 
huquqiy munosabatlarda bir taraf aniq ma’lum bo’ladi - bu sub’yektiv huquq 
sohibidir. Qolgan barcha sub’yektlar majburiyat o’tovchi maqomida bo’ladilar, ya’ni 
vakolatli shaxs tomonidan, o’z sub’yektiv huquqlarining amalga oshirishiga monelik 
qilmasliklari lozim. Bunday huquqiy munosabatga mulkchilik munosabatlari misol bo’ladi. 
Nisbiy 
huquqiy munosabatlarda barcha ishtirokchilar (taraflar) aniq belgilangan 
bo’ladi, ya’ni huquq egasi ham, majburiyat o’tuvchi tomon ham ma’lum bo’ladi. Masalan, 
sotuvchi va xaridor, buyurtmachi va pudratchi, ma’muriyat rahbari va xodim. 
 
2-§. Huquqiy munosabatlarning sub’yektlari 
Huquqiy munosabatlarning mazmunini tashkil etuvchi, ularning vujudga kelishi 
uchun zarur bo’lgan tarkibiy qismlar mazkur munosabatlarning unsurlari deb ataladi. Bular 
huquqiy munosabatlarning sub’yekti, ob’yekti, sub’yektiv huquq va yuridik majburiyatlardir. 
Huquqiy munosabat, avvalambor, insonlar (insonlar jamoasi) o’rtasidagi aloqa, bog’lanish, 
munosabatdir. Shu nuqtai nazardan huquqiy munosabat o’z ishtirokchilariga, taraflariga 
ega. Har qanday munosabat ikki yoki undan ortiq shaxslar o’rtasidagi bog’lanish, muloqot 
sifatida talqin etiladi. Binobarin, muayyan sub’yektlarning mavjud bo’lishi huquqiy 
munosabatlar amalga oshishining muqarrar sharti hisoblanadi.