O’zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik instituti

SSSRning tashqi funksiyalari
1. Mamlakatni mudofaa qilish funksiyasini Sovet davlati chet el intervensiyasi va 
grajdanlik urushi hamda Ulug’ Vatan urushi davrida ayniqsa yaxshi bajardi. 
2. Dunyodagi hukmron ikki ijtimoiy-siyosiy tizim paytida SSSR tinchlik va tinch-totuv 
yashash uchun kurashni ham davlat funksiyasi darajasiga ko’tardi. 
3. Avvaliga xalq demokratik, so’ngra sotsialistik davlatlar bilan hamma tomonlama 
hamkorlik olib borish SSSRning muhim tashqi funksiyasi edi. Bunda Sovet davlati sotsializm 
pozitsiyalarini mustahkamlash maqsadida o’sha mamlakatlarga ko’p jihatdan bir 
tomonlama yordam ko’rsatib turdi. 
4. Bunday yordam, ayniqsa, mustamlakachilik tuzumidan ozod bo’lgan davlatlarga 
nisbatan keng doirada olib borildi. 
5. SSSR ma’lum doirada kapitalistik mamlakatlar bilan ham hamkorlik funksiyasini 
bajargan. Biroq bunda mafkuraviy to’siqlar halaqit berar edi. 
SSSRda davlat bajargan ichki va tashqi funksiyalarning ijobiy va salbiy natijalari 
mavjud. Ular kelajakda Yanada aniq-ravshan bo’lajak. Biroq shuni aytish lozimki, SSSRning 
tarqalib kyetishida milliy, milliy-davlat munosabatlaridagi nuqsonlar beyagalovchi 
ahamiyatga ega bo’ldi. 
Shu bilan birga ta’kidlab o’tish lozimki, davlatning ichki va tashqi funksiyalari tizimi, 
mohiyati va mazmuniga insoniyat bosib o’tgan har bir davrning ijtimoiy, iqtisodiy, tashqi va 
madaniy ahvoli, vazifalari, hokimiyatning kimlar qo’lida bo’lganligi, demokratik rejim yoxud 
fashistik tartib-qoidalar bo’lganligi, xalqaro vaziyat, hatto tabiiy shart-sharoitlar ham 
o’zining ta’sirini o’tkazib kelgan. Chunonchi, quldorlik va feodalizm dav-rlarida aholi bir 
qismi huquqlarining cheklanganligi, kimlarningdir manfaatlari ustun darajada 

---

102 
ifodalanganligi o’sha paytdagi davlatlar funksiyalarining mohiyatini ko’rsatib turibdi. 
Jamiyatdagi hukmron mulkchilik shakllarini muhofaza qilish esa barcha davlatlarning 
tabiatini xarakterlovchi funksiyalardir. Yana bir mi-sol. Kishilik jamiyati olga borgan sari 
uning tabiiy boyliklari hajmi qisqara borgan, jamiyatni rivojlantirishda yangi vazifalar kelib 
chiqqan. Natijada fan va texnikani taraqqiy ettirish davlat funksiyasi XX asrda yuzaga keldi. 
Shu fikrni tabiat boyliklarini va atrof muhitni qo’riqlash funksiyasiga nisbatan ham dadil ay-
tish mumkin. O’z navbatida, insonlar dunyoviy bilimlarining o’sishi ularda ilmiy 
dunyoqarashni shakllantirish, hozirgi davr madaniyati-ma’naviyati ruhida tarbiyalash 
funksiyasini keltirib chiqardi. 
Jahonda mamlakatlararo urush munosabatlarining keskin yumshashi davlatlarning 
mudofaa uchun qiladigan xarajatlarini kamaytirishga imkon beradi Yoki davlatlararo 
aloqalarning mustahkamlanishi ularning o’zaro va xalqaro hamkorlik olib borish funksiyasini 
avj oldirish uchun keng asos yaratadi. So’ngra, xalqning modtsiy va madaniy farovonligi 
o’sishi, huquqiy madaniyatning yuksalishi, o’z navbatida, huquq-tartibotni qo’riqlash 
funksiyasiga ijobiy ta’sir o’tkazib turadi. Xalqaro tashkilotlarning mustahkamlanishi, ular 
mavqeining o’sishi bosqinchilik urushlarining oldini olishga jiddiy ijobiy ta’sir o’tkazadi va 
hokazo. 
Hozirgi demokratik, shu jumladan mustaqillikka erishgan davlatlarning funksiyalari 
ham o’ziga xos xususiyatlariga ega.