O‘zbekiston respublikasi adliya vazirligi toshkent davlat yuridik Universiteti Jinoyat-protsessual huquqi darslik

22.2. Sudlovga tegishlilikning turlari

Sudlovga tegishlilikning turdosh yoki predmetli, shaxsiga koʻra, hududiy va mustasno tegishlilik kabi turlari mavjud.

Turdosh yoki predmetli sudlovga tegishlilik deb ishning turi yoki xarakteriga qarab har xil turdagi sudlarga jinoyat ishlarining tegishli boʻlishi tushuniladi.

Bu sudlovga tegishlilikni belgilashda jinoyat ishining turi, jinoyatning predmeti nimadan iborat boʻlishi va jinoyat subyekti kimlar boʻlishiga ham e’tibor qaratiladi. Turdosh sudlovga tegishlilik boʻyicha yagona sud tizimidagi turli sudlar oʻrtasidagi vakolatga ajratiladi.

Qoraqalpogʻiston Respublikasi jinoyat ishlari boʻyicha Oliy Sudi, viloyatlar, Toshkent shahar jinoyat ishlari boʻyicha sudlariga tegishli ishlar oʻz mazmuniga koʻra bir xil boʻlib, jinoyat-protsessual qonuni bilan alohida belgilanadi, xususan, jinoyat-protsessual kodeksining 389-moddasi 2-qismida ularning sudloviga tegishli jinoyat ishlari aniq belgilangan. Unga koʻra Qoraqalpogʻiston Respublikasi jinoyat ishlari boʻyicha Oliy Sudi, viloyatlar va Toshkent shahar jinoyat ishlari boʻyicha sudining sudloviga Oʻzbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksining 97-moddasi ikkinchi qismi, 118-moddasi toʻrtinchi qismi, 150, 153, 155, 157, 158-moddalari, 159-moddasining uchinchi va toʻrtinchi qismlari, 160, 161-moddalari, 210-moddasining uchinchi qismi, 230, 231, 242, 244-moddalarida nazarda tutilgan jinoyatlarga doir ishlar tegishlidir.
Shaxsiga koʻra sudlovga tegishlilik qonunda qatʻiy belgilangan holatlarda koʻzda tutilgan. Masalan, barcha sud sudyalari va xalq maslahatchilariga nisbatan qoʻzgʻatilgan jinoyat ishlari Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Sudi sudloviga tegishlidir. Bunday holatlarda shaxsiga koʻra tegishlilik sudyalar daxlsizligining alohida kafolatlari bilan bogʻliq boʻlib, odil sudlovni amalga oshirishda sudyaning professional faoliyatining oʻziga xos jihatlarini inobatga olish va sudlanuvchiga nisbatan turar joyi boʻyicha hududda uning ishi koʻrilishida biryoqlamalikka yoʻl qoʻyish ehtimollarini oldini olish imkonini beradi.

Qonun jinoyat ishining hududiy jihatdan sudlovga tegishliligini ham belgilab, uning muayyan hudud sudida koʻrilishini nazarda tutadi. Hududiy jihatdan sudlovga tegishlilik jinoyat ishlarining hududiy belgisiga koʻra jinoyatning qayerda sodir boʻlganiga qarab belgilanadi. Masalan, jinoyat ishi qaysi hududda sodir etilgan boʻlsa, shu hududda faoliyat yuritayotgan sudning sudloviga tegishli boʻladi.