O’zbekiston rechpublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vaziriligi

Quyi kemiruvchi tunlamlar
Kuk qurt
– Agrotis segetum Schiff. ko‘pgina madaniy o‘simliklar, shu jumladan, 
g‘o‘za va bedaning ashaddiy zararkunandasi hisoblanadi. Ko‘k qurt, ayniqsa, yosh g‘o‘za 
va beda uchun juda zararli. Kapalagi ancha katta, ko‘krak va qorincha qismi yo‘g‘on va 
qalin tukli bo‘ladi. Oldingi qanoti to‘q kul rang, hoshiyasi oqish. Oldingi qanotining 
tashqi chetlarida bir-biriga yaqinlashgan ikkita ilonizi yo‘llar bor. Orqa qanotlari oqish 
yoki butunlay oq. Kapalak tuxumlarini erga, o‘simliklarga va ayniqsa, o‘simliklarning er 
bag‘ri qismiga qo‘yadi. 
Ko‘k qurt juda keng tarqalgan zararkunanda. Ko‘k qurt beda va g‘o‘za maysalash 
vaqtida ko‘p uchraydi va maysalarni eb qattiq zarar etkazishi mumkin. 
YUqori kemiruvchi tunlamlar 
Ko‘sak qurti
– Heliothis armigera Hbn. g‘o‘za, makkajo‘xori va ko‘pgina sabzavot-
poliz ekinlariga zarar keltiradi. 
Ko‘sak qurti kapalagi qanotlari kul rang-sarg‘ish, qalin tuklar bilan qoplangan. 
Qapalakning kattaligi 3-4
sm
gacha boradi. Bir kapalak o‘rta hisobda 500 va undan ortiq 
tuxum qo‘yadi. Tuxumlarini turli o‘simliklarning har xil qismlariga bittalab yopishtirib 
qo‘yadi. Tuxumi 0,5
mm
kattalikda bo‘lib, undan yoz vaqtida 3-4 kundan so‘ng qurt 
chiqadi. YAngi chiqqan ko‘kish qurt darhol oziqlana boshlaydi.
Karadrina
– Laphygma cxigua HBbn. Mazkur zararkunanda 
g‘o‘za barg qurti, kichik 
yuqori kemiruvchi tunlam
nomlari bilan ham yuritiladi. Karadrina qurti turli madaniy va 
yovvoyi o‘simliklar bilan oziqlanadi. Bu qurtning birinchi bo‘g‘ini, ayniqsa, bedaga zarar 
keltiradi. Karadrina qurti ko‘paygan yillari paxta, lavlagi, kartoshka, mosh, jo‘xori va 
boshqa har xil ekinlar bor uchastkadan ikkinchi uchastkaga o‘tib, eb bitiradi. yosh qurtlar 
bargning bir tomonini eb, ikkinchi tomonini ingichka pardaga aylantirib qo‘yadi. Katta 
qurtlar bo‘lsa, bargni butunlay eb tugatadi. 

---

70 
O‘rik tunlami
– Calymnia subtilis Stgr. Qurtlari barg kurtagi, barg, gul kurtagi va 
gullarni kemirib, o‘rik mevasiga zarar keltiradi. Qisman behini zararlaydi. Bu tunlam faqat 
O‘rta Osiyoda uchraydi. Farg‘ona vodiysida, O‘zbekistonning boshqa ba’zi rayonlarida va 
SHimoliy Tojikistonda o‘rikka zarar keltiradi.