O‘zbekiston pespublikasi oliy va o‘rta maxsus

Suhbatga asosiy o’rgatish usuli orqali savollar berish. 
Bolalar hayotda kо’rgan, 
ularga tanish bolgan buyumlar, narsa va hodisalarni kuzatish orqali ularni suhbatga 
o’rgatish.
 
Bolalar turli mavzular yuzasidan o’tkazgan suhbatlarda hosil qilgan 
tushunchalarini, ta’ssurotlarini sо’z vositasida boshqalarga bildiradilar. «Mening 
o’yinchog’im» 
«Avtobusda 
sayr», 
«Bizning 
hovli» 
«О’rtog’imizga 
kо’maklashyapmiz», «Koptokni qutqaryapmiz», «Chana uchyapmiz», «Bozorda», 
«Akamning kabutarlari», «Mehmonda», «Yozda», «Uy hayvonlari», «Mushuk 
bolalari bilan», «Quyonlar», «Mening onam shifokor», «Mening dadam quruvchi»
va boshqa mavzulardagi suhbatlar jumlasiga kiradi. Ushbu mavzular bо’yicha 
o’tkazilgan suhbatlarda bolalar yangi so’zlarni bilib olishadi. Suhbatlar natijasida 
bolalar nimalarni о’zlashtirishlari lozimligini, qaysi yangi sо’zlarni esda 
saqlashlarini va uning mazmunini tushunib olishlarini, bolalar diqqatini nimalarga 
qaratishni va ular yuzasidan beriladigan savollarni tarbiyachi о’ziga belgilab 
qо’yishi lozim. Savollar qisqa va aniq bо’lishi, bolalar tajribasiga asoslanishi, 
ularga fikr yuritishni, boshlang’ich — oddiy xulosalar chiqara olishni о’rgatishi 
kerak. Shuningdek, tarbiyachi mavzular bо’yicha mashg’ulotni qanday boshlash 
va yakunlashni о’ylab qо’yishi, mavzu mazmuniga mos she’rlar, topishmoqlar, 
maqollar, masallar, tez aytishlar, kichik hikoyalar ham tanlashi kerak bo’ladi. 
Bolalarni jonlantirish, suhbat mazmunini yaxshilab tushunib olishlari uchun 
qisqagina kirish suhbati о’tkazish mumkin, Masalan: «Mushuk о’z bolalari bilan” 
nomli suhbatni boshlashdan avval tarbiyachi bolalarga: Kimning uyida mushugi 
bor? Nima uchun mushuk saqlaysiz? Uni nimalar bilan boqasiz? U qanday ovoz 
chiqaradi? kabi savollar beradi. Sо’ngra bolalarga: «Men sizlarga mushuk va uning 
bolalari tasvirlangan suratni olib keldim,– deb suratni ularga ko’rinarli joyga ilib 
qо’yadi va bolalar uni yaxshilab kо’rib olishlari uchun 1-2 daqiqa vaqt beradi. 
Suratni yaxshilab kо’rib olishgach, tarbiyachi unda tasvirlanganlar bо’yicha 
savollar bera boshlaydi. Savollar bolalarning yosh va shaxsiy xususiyatlarini, 
dastur maqsadini hisobga olgan holda beriladi. Chunonchi, agar birinchi va 
ikkinchi kichik guruhlarda ushbu surat bо’yicha mashg’ulot о’tkazilsa, undan 
maqsad: bolalarning mushuk va uning bolalari haqidagi tasavvurlarini aniqlash, 

---

tashqi kо’rinishi, harakati, ovqatni qanday еyishi haqida tushuntirish va lug’atini 
faollashtirish bо’lsa, tarbiyachi bolalarga suratni kо’rsatib shunday savollar beradi: 
Suratda nima tasvirlangan? Ona mushuk nima qilyapti? Ona mushuk yonida kim 
yotibdi? Mushuk qanday miyovlaydi? Ikkinchi kichik guruh bolalariga esa 
yuqoridagi savollardan tashqari yana ushbu savollarni ham berish mumkin: Ona 
mushukning panjalari qanday rangda? Dumi qanday rangda? Mushukning boshida 
nimalari bor, tumshugida-chi? Kulrang mushukcha nima qilyapti? U nimadan sut 
ichyapti? U sutni qanday ichyapti? Ip kalavasi bilan о’ynayotgan mushuk bolasini 
kо’rsatib: Bu mushukcha qanday rangda? U panjalari bilan nima о’ynayapti? Ip 
kalavalari qanday rangda? Katta va maktabga tayyorlov guruhida bcriladigan 
savollar esa ancha murakkablashadi. Rasmlarni kо’rib chiqish vaqtida bolalar 
diqqati ayrim detallarga yо’naltiriladi: Ona mushuk nimaning ustida yotibdi? 
Uning yonida uxlab yotgan mushukchaning panjalarida ninasi kо’rinib turibdi? 
Polda sochilib yotgan ip kalavalari qayerda edi? Nima uchun ip kalavalari polda 
sochilib yotibdi? Savatni kim ag’darib yubordi? Tarbiyachining savollariga bolalar 
javob berib bo’lishgach, surat yuzasidan tarbiyachining о’zi gapirib beradi: «Mana 
bu ona mushuk – Mosh. Uning mushukchalari bor. U gilamcha ustida yotib, 
bolalariga qarayapti. Kulrang mushukchalar tarelkadagi sutni tili bilan chapillatib 
ichyapti, targ’il rangdagi mushukcha еsa sakrab, savat ichidagi ip kalavalarini 
ahtarib yubordi. Ip kalavalari savat ichidan har tomonga sochilib ketdi va targ’il 
mushukcha kо’k rangdagi ip kalavasini chuvalashtirib о’ynay boshladi. Oq-qora 
rangli mushukcha esa ona mushukning yonida uxlab yotibdi. Ona mushuk 
mushukchalariga qarayapti va «xur-xur» qilib xurillayapti». Ushbu mashg’ulot 
jarayonida yangi sо’zlar izohlab beriladi, qiyin sо’zlar jо’r bо’lib takrorlanadi. 
Mashg’ulot topishmoq aytish va uning javobini topish (Kichkina qumg’on, о’tirib 
kо’zini yumgan), she’r aytish (Sh. Sa’dullaning «Mushuk « she’rini): 
Mushugim deydi: miyov, 
Sichqon doim menga yov! 
Shuning uchun qо’ymayman, 
Qancha еmay tо’ymayman. 

---

yoki qisqa hikoya о’qib berish bilan (Habib Pо’latovning «Mosh hikoyasi») davom 
ettirilishi mumkin. Tarbiyachi ushbu mashg’ulotda bolalar lug’atiga mushukchalar, 
ip kalavasi, panja, mо’ylov, ichyapti, chapillatib, chuvalashib, kulrang, sochib 
yuborilgan, miyovlaydi, xurillaydi va boshqa so’zlarni kiritadi.