O’zbekiston Oliy va o’rta mahsus ta’lim vazirligi Toshkent davlat sharqshunoslik instituti



Download 2,19 Mb.
Pdf ko'rish
bet90/93
Sana14.09.2021
Hajmi2,19 Mb.
#174459
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   93
Bog'liq
arab tili fanidan 22.05.00. sharq filologiyasi bakalavriaturasining i-iv kurslari uchun maruza matnlari (1)

22.7. Shart ergash gapli qo’shma gap. 
REJA: 
1.  
Real shartni bildiruvchi ergash gap. 
2.  
Noreal shartni bildiruvchi ergash gap. 
3.  
Buyruq mayli yordamida shart ergash gapning ifodalanishi. 
 
 
Bosh  gapdagi  ish-harakatning  amalga  oshish  shartini  bildiruvchi  ergash  gap 
shart ergash gap deyiladi. Arab tilida ko’pincha shart ergash gap bosh gapdan oldin 
keladi.  
Bosh  gapdagi  ish-harakatning  amalga  oshish  sharti  real  («yahshi  og’isang 
tushunasan,» kabi) va noreal («yahshi og’iganingda edi, tushunarding») kabi bo’lishi 
mumkin. 
1.  
Real  shartni  bildiruvchi  shart  ergash  gap  oldidan   
 ،  ررم ، نإ ، اذإ ، نررم    kabi 
yuklamalardan biri kelishi mumkin. 
نإ ،  رم ، نرم yuklamalari ishtirok etganida, ergash 
gapdagi  fe’l  ham,  bosh  gapdagi  fe’l  ham,  yoki  o’tgan  zamonda,  yoki  shart  maylida 
keladi.  Lekin  bu  gapdan  anglashilgan  shart  ma’nosi  hozirgi  yoki  kelasi  zamonga 
tegishli bo’ladi. Masalan: 
  اهنم ُتجرخ ةفرغلا نم  تجرخ ْنإ  -  Agar sen honadan chiqsang men ham chiqaman. 
           
ثك اوملعت ايرثك اولأست نإ
  اير
  - Ko’p so’rasanglar ko’p bilasizlar. 
                   
      ْجرخأ ْجرتّ  م  - Qachon chiqsan men ham chiqaman. 
                 
  هيف عقو ًةرفح رفح نم  - Kimki birovga choh qazisa o’zi yiqiladi. 
2.  
 
 اذإ    yuklamasi  ishlatilganda,  har  ikki  gapdagi  fe’l  o’tgan  zamon  shaklida 
keladi.  Lekin  shartning  ma’nosi  hozirgi  yoki  kelasi  zamonga  tegishliligicha 
qoladi. 
Masalan: 
  
 اهيف ليدنقلا تيأر ةفرغلا تلخد اذإ  -  Sen honaga kirsang, undagi qandilni ko’rasan. 
3.  
Ba’zan  bosh  gapning  mazmuniga  ko’proq  e’tibor  qaratilgan  bo’lsa,  bosh  gap 
ergash gapdan oldin kelishi mumkin. Masalan: 
                                              
   يرم نينأ تلق اذإ ، اغلابم تسل -  Agar men kasalman desam, 
mubolaqa qilmagan bo’laman. 
Quyidagi hollarda bosh gap oldidan   yuklamasi qo’yiladi. 
1.  
Bosh gap ot kesimli gapdan iborat bo’lsa, masalan: 
  ديعس تنأف ةثراكلا هذه رت لم نإ  -  Agar sen bu falokatni ko’rmagan bo’lsang, bahtlisan. 
2.  
Bosh  gapdagi  fe’ldan  buyruq  iltimos,  hohish-istak  ma’nolari  anglashilsa, 
masalan: 
  فلا هنطوبِ ارح شيعي لم اذإ
  تفلا مسف ابرق هنطوم و اتيم
  - 
Agar inson o’z vatanida erkin  yashamasa, uni o’lik, vatanini qabr hisobla. 
3.  
Bosh gapdagi  
 س ، فورس ، درق  kabi yuklamalar bilan, shuningdek ارم  yoki   نرل inkor 
yuklamalar bilan boshlangan bo’lsa: 


 
 
 
173
 
 
 
                                          
 مررَ للها رررفغي نررلف مررَ رفغتررست نإ  -  Agar  sen  ular  uchun  kechirim 
so’rasan, olloh ularni hech qachon kechirmaydi. 
 
Noreal shartni  bildiruvchi  shart  ergash  gap  oldidan 
ورل  yuklamasi qo’yiladi va 
bu gapdagi fe’l ko’pincha o’tgan zamon shaklida keladi.  
Masalan: 
ةعئار ةيليثتُ هيف اندهاش حرسلما انرز ول 
 
 
 
 Agar teatrga borganimizda, edi unda ajoyib spektakl tomosha qilgan bo’lardik.  
 
Bunday gaplarda bosh gap oldin 
 
  ل  ta’kid  yuklamasi  qo’yilishi  mumkin. 
Bu yuklama gapning ma’nosiga ta’sir o’tkazmaydi.  
Masalan: 
                                                     
   طئالحا ةديرلج ةلاقم تبتكل تقو يدنع ناك ول  
 
 
Vaqtim bo’lganida edi, devoriy gazetaga maqola yozgan bo’lardim. 
 
Ba’zan  noreal  shartni  ifodalashda  bosh  gap  birikma  olmoshi  bilan 
 لا
yuklamasidan iborat bo’lishi ham mumkin. Masalan: 
     اسعن تنكل هلاول - Agar u bo’lmaganda edi, men bahtsiz bo’lgan bo’lar edim. 
 
SAVOLLAR 
 
1.  
Real shart ergash gap nima? 
2.  
Noreal shartni bildiruvchi ergash gap nima? 
 
ADABIYOTLAR 
 
1.  
Arab tili grammatikasi. Ibrohimov N., Yusupov M. Toshkent 1997y.  384-386 
betlar. 
2.  
Arab tili Talabov E. Toshkent 1992 y. 190-192 betlar. 
3. Uchebnik arabskogo yaz’ka. Holidov B.Z. Toshkent, 1977 y. 384-352 betlar. 
 


 
 
 
174
 
 
 

Download 2,19 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   85   86   87   88   89   90   91   92   93




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish