O’zbekiston milliy universiteti tarix fakulteti

Gonurtepa manzilgohining shimoliyva g’arbiy qismida joylashgan kulollar mahallasidan ikki yarusli xumdonlarning o’rni ochilgan. Sopol buyumlar tez aylantiriladigan kulolchilik charxida yasalgan. Sopollarning sirtiga oqish rangdqagi angob surtilgan, naqishlar chizilmagan. Sopol buyumlari turli xil kosa, kichik, yirik hajmli xum va vazalardan iborat. Tosh, loy va qisman metallardan yasalgan muhrlar topilgan. Murg’ob vohasdidagi yodgorliklardan shumer, hind mixxati yozuviga o’xshash belgilar uchraydi. Bu belgilar maxsus tadqiq etilmagan. Vohaning bronza davri jamiyati Mesopotamiya, Misr, Eron va Hindistonning ilk svilizatsiyasi markazlariga xos yo’nalishda rivojlangan.

3.Oltintepa yodgorligining umumiy tavsifi va moddiy madaniyat

Yirik manzilgohlardan biri hisoblanadigan Oltindepa yodgorligi nisbatan yaxshi o'rganilgan. Yodgorlikda V.M.Masson boshchiligidagi arxeologlar guruhi tomonidan qazishma ishlari olib borilgan. Yodgorlikning quyi qatlami moddiy ashyolari NMZ 1 bosqichiga oid bo'lib, manzilgoh eneolit davrining boshlarida shakllangan. Bir necha alohida tepaliklardan tashkil topgan manzilgohning umumiy maydoni 26 ga. dan iborat. Eneolit davrining oxirlariga kelib har tomonlama rivojlanish bosqichini boshlagan manzilgoh bronza davrida qadimgi sharq markazlariga xos taraqqiyot yo'lidan boradi.

Manzilgoh tashqi tomonidan muhofaza devorlari barpo etilib, ichki tomondan alohida qismlardan iborat mahallalar tarkib topadi.

Arxeologik qazish ishlari natijasida manzilgohning atrofini o'rab olgan qalin mudofaa devorining qoldiqlari o'rganilgan. Muhofaza devori faoliyati davomida uch marta qurilish ishlari amalga oshirilgan aniqlangan. Dastlab barpo etilgan devorning qalinligi 2 m., keyinchalik 4,8 m., rivojlangan bosqichida esa 6 m. dan iborat bo'lgan. Devor tashqi tomondan yarim aylana burjlar bilan kuchaytirilgan. Mazilgohning janubiy tomonida joylashgan asosiy darvozasi tomonlarida bino qilingan 6,2x3 m. o'lchamdagi minoralar tik tushirilgan me'moriy bezak- “plyastr” bilan boyitilgan. Eniga 15 m. keladigan darvoza arava va piyodalar uchun alohida yo'laklari ajralib turgan.