O’zbekiston madaniyati

MEHMONDO`STLIK
Qadimiy mehmondo`stlik qoidalaridan birida aytilishicha, agarda siz kimdirni mehmonga chaqirayotgan paytingizda u kishining atrofida boshqa kishilar bolsa, ularning barchasini mehmonga taklif etish kerak bo`ladi. Kim bu qoidaga amal qilmasa, hurmatsiz va tarbiyasiz kishi deb hisoblanilgan.
Avvallari taklifni doimo minnatdorchilik bilan qabul qilish kerak, deb hosoblanilgan bo`lsa, hozirda esa bunga yetarli sabab bo`lsagina uzr so`rab, taklifni rad etish mumkin. Taklifni qabul qilganlar ma’lum qoidalarga amal qilishlari kerak bo`ladi, masalan, mehmonga “quruq qo`l bilan” borilmaydi. Mehmon o`zi bilan kichik sovg`alar olib kelishi hurmat va ehtirom ifodasidir.
Odatda, ahamiyatga ega har qaday tantanaga (to`y marosimi, yubiley…) ko`p sonli insonlar taklif etiladi, an’anaga ko`ra taomlarning ko`plab turlari tayyorlanadi. Mezbonni hurmat qiluvchi har bir mehmon hech bo`lmaganda har bir taomni tatib ko`rishi lozim. Taomlanish gazaklardan boshlanib, keyin suyuq ovqatlar tortiladi, shundan so`nggina 1 — 2 asosoy ovqatlarga o`tiladi. Agar menyuda palov bor bo`lsa, eng ohirida mehmonlarga ulashiladi. Bu payt hammaga tantana yakuniga yetayotgani ma’lum bo`ladi, lekin hech kim bir — birovini shoshiltirmaydi. Mehmonlar hotirjam suhbatlashishda davom etadilar, choy ichadilar, mevalar yoki shirinliklardan tatib ko`radilar va shundan keyingina mezbonlar hamda boshqa mehmonlar bilan hayrlashib, ketishga shaylanadilar.


MILLIY MUSIQA
O`zbekiston musiqasi Yaqin Sharq musiqa san’atiga yaqin bo`lib, ohangdor tovushlar uyg`unligi go`zal musiqiy asarni yaratadi.
O`zbek xalq musiqasi serqirra mavzulari va janrlari xilma — hilligi bilan ajralib turadi. Qo`shiqlar va musiqa asboblari yordamida chalinadgan kuylar o`z vazifasi va hayotda qo`llanilishiga asoslanib ikki guruhga bo`linadi: muayyan vaqtda va sharoitda kuylanadigan yoki chalinadigan, hamda barcha payt ijro etilishi mumkin bo`lgan qo`shiq va kuylarga. Birinchi guruhga marosimlar, mehnat jarayoniga,sahna asarlari va ko`rgazmali chiqishlar va xalq o`yinlariga hos bo`lgan musiqa namunalarini kiritish mumkin.
O`zbek xalqi o`z qo`shiqlari bilan ham mashhurdir.
Qo`shiq — she’riy matn bir yoki ikki bandni o’z ichiga olgan kichik doiradagi musiqa.
Lapar va yallada – qo`shiq bilan umumiylik bor, she`riy bandlar bilan aytiladigan musiqa turi. Bu janrlar hazilomuz musiqa, matn va raqslarga egaligi bilan ham alohida ajralib turadi.
Lapar – qo`shiq orqali muloqot bo`lib, Xorazmda esa yakkaxon xonanda ijrosidagi qo`shiq shunday ataladi.
Yalla janri o`zida ikki turdagi qo`shiqni mujassamlashtiradi: kichik diapazondagi kuylash va yakkaxon — raqs bilan bir vaqtning o’zida kuylashni. Bunday turdagi qo`shiqlar uchun xalq so`zi va Sharq shoirlarining san’at namunalaridan foydalaniladi.
Eng taniqli xalq og`zaki ijodi namunalaridan bo`lib – ashulalar hisoblanadi. Professional musiqa an’analariga suyangan holda ijro etiladi.
O`zbek musiqa merosida asosiy o`rinni dostonlar (lirik — qahramonlardan tarkib topgan epik ijro etish) egalaydi.
Maqomlar – musiqa an’analarining mumtoz jamlanmasini o`zida aks ettiradi.
Musiqa xalq madaniyati rivojlanishida muhim rol o`ynaydi. Asrlar o`tsa hamki, ushbu san’at turi deyarli o`zgarmadi, aksincha, yangi tajriba va ohangdorlikka ega bo`ldi.