O'zbekiston iqtisodiyotining jadal rivojlanishi uchun tabiiy resurslardan oqilona foydalanish zoologiya fani oldiga katta muammolarni qo'ymoqda

III.1.3. Tishlari bo‘lgan pararizobiontlar
Bularga tuproqda yashovchi xromadoridlar ayniqsa diplogasteridlarning ko‘p turlari kiradi. Bularni yirtqichligi mononxidlarga nisbatan kamroq. Bularni ichida e’tiborni o‘ziga qaratadigan Butlerius avlodi turlaridir. Ular serharakat bo‘lib, stomasi juda keng bo‘lib, nematodalarni butunicha yuta oladi. Bu avlod turlari issiq xonalarning sergo‘ng tuproqlarida bo‘ladi. Ularning bu xususiyatini o‘rganish shubxasiz qiziqarli.

III.1.4. Qurollanmagan stomali para-rizobiontlar
Bunga ko‘pchilik tuproq atrofidagi nematodalar kiradi. Alaimidae, Monhysteridae, Chramadoridae oilalar vakillari tuproq mikroorganizmlari, zamburug‘lar sodda hayvonlar va o‘simlik to‘qimalari qoldiqlari bilan oziqlanadi.

III.1.5. Stiletli pararizobiontlar
Bunga Tylenchus avlodining ko‘pgina vakillari kiradi. Bular saprozoy ham emas, fitobiont ham emas. Ularni dumi uzun bo‘ladi. Bu guruhdan o‘simlik shirasini so‘radigan Dorilaymid larni ahamiyati katta. Ular kopesi bilan o‘simlik to‘qimasiga sanchganda u yerda infeksiya uchun rovot ochiladi. Byuchli Dorilaymid larni o‘simlik parazitlaridir, degan fikrni beradi, bu tug‘ri emas. Bular o‘simlik shirasidan vaqtinchalik foydalanadi, ya’ni xilofoglar (o‘simlik shirasi) dir.
Dorilaymid lar faqat tuproqda ko‘payadi, ularning ontogenezi sekin ketadi va oz avlod qoldiradi.
Sinxrom tuxumlar (tuxumdonda bir vaqtni o‘zida bo‘ladigan tuxumlar soni) odatda bir, ikkita bo‘ladi. Ko‘pchilik Dorilaymid lar turli o‘simliklarning ildizida, ba’zan poyasida ham uchraydi.
Ba’zi Dorilaymid lar ko‘pchilik o‘simliklar ildizi ichida ham uchraydi. Ammo ular u yerda vaqtinchalik bo‘ladi xolos. Shunga qaramay Belyaeva (1957) Longidoridlarning ayrim turlarini haqiqiy ektoparazit hisoblaydi. Shuning uchun pararizobiont hayot kechirish fitoparazitizmga o‘tishni asosiy yo‘li bo‘lgan deyish mumkin. Ularni fitoparazitizmni asosiy rezervi deb hisoblash mumkin.
III.2. Eusaprobiontlar yoki tipik saprobiotik nematodalar
Eusaprobiontlar terminini saprobiotik muhit har xil bo‘lganligi uchun Paramonov (1952-1959) tomonidan kiritilgan. Muhitda ketayotgan jarayonlar saprobiotik parchalanishga uchrayotgan organik material bilan xarakterlanadi.
Organik modda parchalanishini turli bosqichlarda turli saprobiotik formalar bo‘ladi. Shunday qilib “eusarobiontlar” tabaqalashgan ma’noga ega.
Trofik (oziqlanish) jihatdan eusaprobiontlar saprobiotik muhitdagi bakteriyalar bilan bog‘liq.
Frans (1942) fikriga ko‘ra eusaprobiontlar saprobiotik mikroflorasi hayot faoliyati natijasida hosil bo‘layotgan oqsilni parchalanish mahsuloti bo‘lgan qandlar bilan oziqlanadi.
Myuge (1958) eusaprobiontlar oziqlanishida asosan o‘simlik to‘qimalarining parchalanish mahsuloti muhim rol o‘ynaydi, degan to‘g‘ri fikrni ilgari surdi.
Orley (Oerley, 1886) va Rayter (Reiter, 1928), Folk (Volk,1950) va Girishman (Hirschmann, 1981) lar saprobiotik muhitda eusaprobiontlar turlarining birin-ketinlik bilan almashilib turishini kuzatdilar.
Rayter kulturada Rhabditis avlodi turlarini tez almashib turishini kuzatdi: u aniqladiki go‘shtli kulturada 3-kunda Rh. Inermis ning minglab individlari, Rh. Longispira larni 100 tagacha individi bo‘ladi, 2 kundan so‘ng Rh. longispira yo‘qolib ketadi. Cylindrica, terricola, inermis lar, esa juda ko‘payib ketadi. Rh. elongata esa juda kamayib ketadi, yana 3 kun dan so‘ng inermis yana ham ozayib ketadi, yelongate esa aksincha juda ko‘payib ketadi va bir haftadan keyin kulturada faqat elongate qoladi.
Huddi shu kabi xodisani Zaks va Grishmanlar (1951) ham kuzatdilar. Shunday qilib, eusaprobiontlarning har bir turi efimer (qisqa muddat yashaydi) dir. Hayoti 2-3 kun xolos. Bu kunlar o‘tishi bilan shu tur uchun noqulay sharoit paydo bo‘ladi. Katta yoshdagilar o‘sadi, lichinkalari esa qoladi, o‘lgan tur o‘rnini boshqa tur egallaydi. Shuning uchun, eusaprobiont nematodalarda ontogenezni jadallashuvi va nisbatan yuqori serpushtlilik kuzatiladi.