O’zbеkistоn хаlq tа’limi vаzirligi

III bosqich. Eski turkiy adabiy til. Til taraqqiyotining bu bosqichi Ooraxoniylar davlati barpo bo'lish davri bilan boshlanadi. Bu davrda o'zbek hamda boshqa turkiy adabiy tillarning ajralishi uchun zamin tayyorlandi.
Qoraxoniylar sulolasi hukmronligi davrida Movaraunnahr va Qashqar hududlarida qarluq —uyg'ur va qipchoq, o'g'uz urug' tillari farqlanuvchi asosidagi turkiy adabiy til mavjud edi. Bu adabiy tilda «Qutadg'u bilig», «Devonu lug'otit turk», «Hibatul haqoyiq», Yassaviy «Hikmat»i_r «Tafsir», «O'g'uznoma», «Oissasi Rabg'uziy» kabi asarlar yaratilgan.
IV bosqich. Bu davrga kelib bugungi kunda amal qilayotgan turkiy tillar bir —biridan juda ko'plab belgilari asosida farqlanib, mustaqillik kasb eta bordi. Xususan, eski o'zbek adabiy tili ham vujudga keldi. Shuningdek_t yozma adabiyot ommalashmaganligi tufayli adabiy til zaifroq bo'lib, yozma manbalarda shevaga xos xususiyatlar ko'plab ko'zga tashlanadi. Chunonchi, Farg'ona va Movaraunnahrda yozilgan asarlar tili Xorazm vohasida yaratilgan asarlar tilidan ma'lum dialektik xossalari bilan ajralib turar edi. Shuningdek, o'g'uz lahjasi o'zbek tilini bugungi kunda ham turkiy tillarning o'g'uz guruhi bilan bog'lab turganligi sababli unda har ikki tomon xususiyatlari qaysidir darajada saqlanishi tabiiy holdir. O'zbek tilining qipchoq lahjasi va turkiy tillarning qipchoq guruhi haqida ham shunday fikr aytish mumkin.
Shunday bo'lsa-da, bu davrda mavjud shevaviy xususiyatlarni o'zida mujassamlashtirgan umumiy o'zbek adabiy tilini shakllantirishga intilish kuchayadi. Pirovardida eski o'zbek adabiy tili shakllandi. Bu tilda quyidagi asosiy yozma manbalar yaratildi; Xorazmiy «Muhabbatnoma»si, Said Ahmadning «Taashshuqnoma»si, Outbning «Xisrav va Shirin» asari, Sayfi Saroyining «Guliston»i, Durbekning «Yusuf va Zulayho» dostoni. Shuningdek, Lutfiy, Atoyi_r Sakkokiy, Yaqiniy, Ahmadiy, Yusuf Amiriy, Mirhaydar, Alisher Navoiy, Bobur, Muhammad Solih asarlari shu davr tilidadir. Bu davr tili o'zbek tiliga birmuncha yaqindir. Masalan, oldingi bosqichlardagi d tovushi tola y tovushiga aylandi. Shart mayli qo'shimchasi — sa ga aylanib bo'ldi. Kelishiklar bugungi qiyofasiga ega bo'ldi. Ravishdosh va sifatdosh shakllari kengaydi. Harakat nomining — moq shakli iste'moli kengayib, — ish shakli faollashdi va boshqalar.