O‘zbekiston davlati va huquqi asoslari 1 O. Karimova, N. Ismatova, sh. Sariqov, O. Amanova o‘zbekiston davlati va huquqi asoslari

179
O‘ZBEKISTON DAVLATI VA HUQUQI ASOSLARI
179
179
▪ Sud ota-onalarning, farzandlikka oluvchilar yoki homiylarning asos li il-
ti mos lari mavjud bo‘lganda, ularning iltimosiga muvofi q 14 yosh dan 18 
yosh ga cha bo‘lgan voyaga yetmaganlarning o‘z ish haqi, sti pen di yasi yoki 
bosh qa daromadlarini mustaqil ravishda tasarruf etish hu qu qini cheklab 
qo‘ yi shi yoki bu huquqdan mahrum etishi mumkin
.
▪ 16 yoshga to‘lgan voyaga yetmagan shaxs mehnat shartnomasi bo‘ yi cha 
ishlayotgan bo‘lsa yoki ota-onasi, farzandlikka oluvchilari yo ki ho miy-
la ri ning roziligiga binoan tadbirkorlik faoliyati bilan shu g‘ul la na yotgan 
bo‘l sa, u to‘la muomalaga layoqatli deb e‘lon qilinishi mum kin.
▪ Voyaga yetmaganning to‘la muomalaga layoqatli deb e’lon qilinishi – 
eman sipatsiya – sudning qarori bilan amalga oshiriladi. Bunday voyaga 
yet ma gan shaxsning majburiyatlari bo‘yicha, xususan u yetkazgan zarar 
oqi ba ti da kelib chiqqan majburiyatlar bo‘yicha ota-onasi yoki ular ning 
o‘r ni ni bosuvchilar emas, balki uning o‘zi to‘liq javobgar bo‘ ladi.
▪ Bola manfaatlariga zid bo‘lgan holatlardan tashqari, har bir bola oilada 
yashash va tarbiyalanish, o‘z ota-onasini bilish, ularning g‘amxo‘rligidan 
foy da lanish, ular bilan birga yashash huquqiga ega. 
▪ Bola o‘z huquqi va qonuniy manfaatlarini himoya qilish huquqiga ega. 
Bola ning huquqi va qonuniy manfaatlari uning ota-onasi, ota-onasi yo‘q 
bo‘l sa, ota-onasining o‘rnini bosuvchilar, vasiylik va homiylik idoralari, 
pro kuror yoki sud tomonidan amalga oshiriladi. 
▪ Oila da bolaning manfaatlariga taalluqli har qanday masala hal qili na yot-
gan da bola o‘z fi krini ifoda qilishga, shuningdek, har qanday sud muho-
ka masi yoki ma’muriy muhokama davrida so‘zlashga haqlidir. 
▪ Bola ga ism ota-onaning kelishuviga binoan, ota-ismi – otasining ismiga 
ko‘ra beriladi. Bolaning familiyasi ota-onaning familiyasiga qarab bel-
gi la nadi. Ota-ona turli familiyalarda bo‘lganda ota-onaning kelishuviga 
bino an bolaga otasining yoki onasining familiyasi beriladi. Ota-onaning 
xohi shiga ko‘ra. Bolaga ota yoki ona tomonidan milliy an’analarga ko‘ra 
bobo ning ismi bo‘yicha familiya berilishi mumkin. 
▪ Bola ning ismi va familiyasi ota-onaning birgalikdagi arizasiga binoan 
bola 16 yosh ga to‘lgunicha bola manfaatlarini e’tiborga olgan holda 
(otasi yoki ona si ning familiyasiga) o‘zgartirilishi mumkin. 16 yoshga