108
talablarini albatta so‘zsiz baj arish, o‘zini Xudoning quli deb bilish kabilar,
o‘z xohishi bilan poklanib, Ollohga, ruhiy ma’naviylikka singish orqali
erishishga asoslanadi. Tasavvuf ta’limoti asosida inson faoliyati va uning
kam oloti yot adi.
Tasavvufda ruhni kamolotga, uning so‘nggi m aqsadi Ollohga erishuv
yo‘llari to‘rt bosqichdan iborat: birinchi bosqich -SHARIAT deb ataladi,
unda avvalambor, shariatning barcha talablarini bajarish va unga bo‘ysunish
tal ab etil adi. Ikkinchi bos qi ch -TAR IQAT deb atal adi. Unda m urid o‘z shaxsi
istaklarid an voz kechi b, o‘zini pi r ixtiyori ga t ops hirishi kerak. Uchi nchi
bosqi ch -M A’R IFAT bo‘li b, unda so ‘fi yl ar koi notning birli gi Xudoda
mujassam bo‘lishini, yaxshilik va yomonlikning nisbatini aql bilan emas,
qalb orqali anglab olishlari kerak bo‘ladi. To‘rtinc hi bosqich HAQIQATdir.
Bunda
so ‘fi y
s haxs
sifatida
tugab,
Xudoga -mo‘ljallangan
haqiqatga
yeti shis hi, Ollohga s ingib keti shi va nati jada abadi yl ikka eri s huvi zarur. Bu
jarayon ma’lum davomli vaqtni talab etgan. Maxsus ruhiy jismoniy harakat,
faoliyat, sig‘inish, ibodatlar, ohanglar yordamida amalga oshirilgan.
Tas avvufni ng ijtim oi y asosi ni shaharl ardagi hunarm andlar, m a yda
savdogarl ar t ashkil qil gan. IX -X asrlarda yoq Iroq va Eronda uni ng yi rik
vakillari vujudga keladi. Movaraunnahrda esa tasavvuf ta’limoti X asrdan
boshlab yoyila boshladi. Hozirgi O‘zbekiston hududida tasavvufning
rivojlanishida
Yu suf Hamadoniy ta’li moti muhim rol o‘ yna ydi. M anbal arda
qa yd qilini shi cha, Yusuf Ham adoni y 1043 -1049 - yil da Eronning Ham adon
shahrida tug‘iladi. Dastlabki bilimlarin i Hamadon va Bag‘dodda oladi. Imom
G‘azzoliy kabi buyuk allomalarni tarbiyalab voyaga yetkazgan shayx Abu
Ali Fars adi yga shogi rdlikka tushadi. Yusuf Ham adoni y umri ning katt a
qismini O‘rta Osiyoda o‘tkazgan. U hunarmandchilik -kosibchilik bilan
shug‘ullangan. Shuning uchun ham bo‘lsa kerak, uning ta’limoti asosan
hunarm andl ar orasi da keng tarqal gan va ularni ng m anfaatl arini ifodal agan.
Yusuf Hamadoniy sufiylik ilmi bo‘yicha ko‘plab shogirdlar tayyorladi. U
Buxoroda maxsus xonaqo qurdirib, o‘sha yerda shogirdl arga dars bergan.
Hamadoniy ta’limotida vatanparvarlik g‘oyalari o‘z ifodasini topgan. Uni pir
deb bilgan shogirdlaridan 213 tasi mashhur shayxlar bo‘lib yetishgan
ekanlar. Hamadoniy ta’limotidan O‘rta Osiyoda ikki tasavvuf maktabi -
yassavi yli k va naqshband i yli k keli b chi qadi.
O‘rta Osiyo hududida birinchi vujudga kelgan so ‘fiylik oqimi
Do'stlaringiz bilan baham: