O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

Qiymatning mehnat nazar
iya
si 
asoschilari bo’lib Uilliam Petti, 
Adam Smit, David Rikardolar hisoblanadi. 
U.Petti - qiymatning mehnat nazariyasining dastlabki asoschisi bo’lib, 
u qiymatning manbai mehnat hisoblanishini, aynan mehnat sarfi tovar 
qiymati miqdorini belgilab berishini ko’rsatib o’tgan. Biroq, U.Petti 
tovarning iste’mol qiymati va qiymati o’rtasidagi farqni ko’ra olmagan. U 
tovarning qiymati faqat qimmatbaho metallarni ishlab chiqarishga 
sarflanuvchi mehnat orqali yaratiladi, deb hisoblagan. 
A.Smit o’zining «Xalqlar boyligining tabiati va sabablari to’g’risida 
tadqiqotlar» (1776 y.) nomli asarida tovarning iste’mol va almashuv 
qiymatini farqlab bergan. U tovar qiymatining yagona manbai bo’lib, 
moddiy ishlab chiqarishning har qanday sohasida sarflangan mehnat 
hisoblanadi, degan xulosaga kelgan. Shu bilan birga, tovar qiymatining 
miqdorini har qanday mehnat emas, balki jamiyat uchun zarur bo’lgan 
o’rtacha mehnat belgilab berishini ko’rsatib o’tgan. 
D.Rikardo qiymatning yagona mezoni bo’lib tovar ishlab chiqarishga 
sarflangan hamda ish vaqti sarflari orqali aniqlanuvchi mehnat 

---

83 
hisoblanishini isbotlab bergan. U tovarning iste’mol qiymati va qiymati 
o’rtasidagi farqni aniq ko’rsatib, har qanday ishlab chiqarishda tovarning 
qiymati sarflangan mehnat orqali aniqlanishini ta’kidlagan. 
Demak, yuqorida ta’kidlaganimizdek, qiymatning mehnat nazariyasi 
tarafdorlarining fikricha, tovarlarni ayirboshlash ularning qiymati asosida 
amalga oshiriladi. Qiymatning miqdori esa, ijtimoiy zaruriy mehnat 
sarflari bilan, ya’ni ijtimoiy zaruriy ish vaqti bilan o’lchanadi. 
Qiymatning mehnat nazariyasi tarafdorlari tovar ishlab chiqarish 
sharoitida tovar ishlab chiqaruvchilar o’rtasidagi aloqalarni, ijtimoiy 
mehnatni taqsimlash va rag’batlantirishni tartibga soluvchi, ob’ektiv