O’zbеkiston aloqa va axborotlashtirish

 
1. Iqtisodiy o’sishning mazmuni, turlari va ko’rsatkichlari
Milliy iqtisodiyotda iqtisodiy rivojlanish qiyin aniqlanadigan jarayon 
bo’lganligi sababli, uning mezonlaridan biri bo’lgan iqtisodiy o’sish 
ko’proq tahlil qilinadi.
Iqtisodiy o’sish bevosita
yalpi
 ichki mahsulot miqdorining mutlaq 
va aholi jon boshiga hamda iqtisodiy resurs xarajatlari birligi 
hisobiga ko’payishi o’sish
sifatining yahshilanishida va tarkibining 
takomillashuvida ifodalanadi.
Iqtisodiy o’sishni YAIM mutloq hajmining ortishi orqali yoki aholi 
jon boshiga real YAIM miqdorining ortishi orqali o’lchash buning qanday 
maqsadda amalga oshirilayotganiga bog’liq bo’ladi. Odatda biron-bir 
mamlakat iqtisodiy o’sishini YAIM mutlaq hajmining ortishi orqali 
o’lchash uning iqtisodiy salohiyatini baholashda, aholi jon boshiga real 
YAIM miqdorining ortishi orqali o’lchash esa mamlakatdagi turmush 
darajasini taqkoslashda qo’llaniladi.

---

236 
Mamlakatning iqtisodiy o’sish sur’atini tavsiflaydigan mazkur 
ko’rsatkichlar (real YAIM va aholi jon boshiga real YAIMning o’sishi) 
miqdoriy ko’rsatkichlar bo’lib, ular birinchidan, mahsulot sifatining 
oshishini to’liq hisobga olmaydi va shu sababli farovonlikning haqikiy 
o’sishini to’liq tavsiflab berolmaydi; ikkinchidan, real YAIM va aholi jon 
boshiga YAIMning o’sishi bo’sh vaqtning sezilarli ko’payishini aks 
ettirmaydi va farovonlik real darajasining pasaytirib ko’rsatilishiga olib 
keladi; uchinchidan, iqtisodiy o’sishni miqdoriy hisoblash boshqa 
tomondan uning atrof muhitga va insonning hayotiga salbiy ta’sirini 
hisobga olmayda.
Shunga ko’ra, iqtisodiy o’sishning barcha tavsifi yillik o’sish 
sur’atlarining foizdagi o’lchovida to’liq o’z ifodasini topadi:
%
100
'
.
.
.



davr
bazis
davr
bazis
davr
joriy
YaIM
YaIM
YaIM
S
O
bu yerda:
O’S
- iqtisodiy o’sish sur’ati, foizda;
YAIM
bazis davr
- taqqoslanayotgan davr (yil)dagi real YAIM hajmi;
YAIM
joriy davr
- joriy davr (yil)dagi real YAIM hajmi
.
Mamlakatimizda keyingi yillar davomida YAIMning o’sish sur’ati 
hamda aholi jon boshiga o’sishi to’g’risidagi ma’lumotlarni 13.1-
jadvaldan ko’rish mumkin: 
Yillar 
Ko’rsatkichlar 
Nominal YAIM, 
Mlrd.so’m 
YAIMning o’sish 
sur’ati,% 
YAIMning aholi jon 
boshiga o’sishi,% 
1997 
976.8 
5.2 
3.3 
1998 
1416.2 
4.4 
2.6 
1999 
2128.7 
4.3 
2.8 
2000 
3255.6 
4.0 
2.5 
2001 
4868.4 
4.2 
3.1 
2002 
7469.3 
4.2 
3.2 
2003 
9664.1 
4.4 
3.2 
2004 
12189.5 
7.7 
6.5 
2005 
15923.4 
7.0 
6.6 
2006 
20759.3 
7.3 
6.8 
Shuningdek, 
iqtisodiy 
o’sish 
mamlakat 
ishlab 
chiqarish 
imkoniyatlarining kengayib borishini ham anglatadi. Milliy ishlab 

---

237 
chiqarish natijalarining miqdor jihatidan ko’payishi va sifat jihatidan 
takomillashib borishi pirovardida ishlab chiqarish imkoniyatlari egri 
chizig’ining o’ng tomonga qarab siljishiga olib keladi. Aytaylik, 2006 
yildagi milliy ishlab chiqarish hajmi 2000 yildagiga nisbatan o’sdi. Bu 
o’sish o’z navbatida milliy ishlab chiqarish imkoniyatlari egri chizig’ining 
ham kengayishiga olib keladi (13.1-chizma). 
Chizmadan ko’rinadiki, iqtisodiy o’sish natijasida ishlab chiqarilgan 
ijtimoiy mahsulot miqdori ortadi, bu esa aholi turmush farovonligini 
oshishiga olib keladi. Iqtisodiyot mavjud ehtiyojlarni yanada to’laroq 
qondirish imkoniga ega bo’ladi.