O`zbеkistan rеspublikasi oliy va o`rta maxsus ta'lim vazirligi toshkеnt davlat iqtisodiyot univеrsitеti

Italiyaning makroiqtisodiy ko`rsatkichlari
. 1999 yilda Italiyaning YaIMi 
1,4% ga (1998 y.-1,5 %) o`sgan. Ushbu ko`rsatkich bo`yicha Italiya Еvropaning va 
shuningdek ЕI davlatlarining o`rtacha ko`rsatkichlaridan ham orqada turgan. Buning 
sabablari, birinchidan, mamlakat iqtisodiyotining rivojlangan mamlakatlarga nisbatan 
sekin rivojlanib borayotganligi bo`lsa, ikkinchidan, jahon bozorlarida Italiya 
mahsulotlariga bo`lgan talabning qisqarib borayotganligidir. 1999 yilda Italiya 
iqtisodiyotida muhim rol o`ynagan sanoatning rivojlanish darajasi 1,7%ga pasayib 
(1998 y.- 2,2% tashkil etgan), xizmat ko`rsatish sahalaridagi o`sish ko`rsatkichlari 
esa 1,0 %ga qisqargan (1998 y. – 1,5%). 1999 yilda Italiya qishloq xo`jaligi katta 
tezlikda rivojlanib o`sish darajasi 5,6 %ni tashkil etgan (1998 y. – 1,2 %). 
2004 yilda Italiyada ish bilan band bo`lgan aholi soni 24,15 mln. kishi bo`lib, 
mamlakat umumiy aholisining 88,6 %ini tashkil etgan. Xullas, Italiya hukumati 
mamlakatda yangi ishchi o`rinlarini vujudga keltirish va ishsizlar sonini (ayniqsa, 
yoshlar o`rtasida) kamaytirishga urinsa ham, ЕI mamlakatlari ichida ishsizlar 
sonining ko`pligi bo`yicha eng yuqori o`rinlardan birini (Ispaniyadan keyin) egallab 
turibdi. 
 
8.3. Italiya iqtisodiyoti rivojlanish modеli xususiyatlarining tavsifi 
 
Italiyada sanoat siyosati.
Italiyaning sanoat sahasida olib borayotgan siyosati 
asosan kichik va o`rtacha rivojlangan ishlab chiqarish korxonalarini (MSP) qo`llab-
quvvatlash, shuningdek mamlakatning shimoliy va janubiy rayonlari o`rtasidagi 
iqtisodiy farqlarni qisqartirishga qaratilgan. Chunki bunday ishlab chiqarish korxona-
firmalari mamlakatning iqtisodiy rivojlanishida muhim rol o`ynaydi. Italiyaning 93 
%ga yaqin kichik va o`rta miqyosdagi ishlab chiqarish korxona-firmalarida 200 dan 
kam bo`lmagan ishchi va xizmatchilar mehnat qiladi. Ishlab chiqarish firmalarining 
85 %i kichik korxonalarni tashkil etib, ulardan 11 kishidan 50 kishiga qadar ishchi va 
xizmatchilar band. Bunday ishlab chiqarish korxonalari mamlakat yalpi ichki 
mahsulotining 40 %ni beradi.
Hozirgi kunda Italiya qishloq xo`jaligi fermalarida ishga yaroqli aholining 5 %, 
xizmat ko`rsatish sahalarida esa 63 %i band. Italiyaning kichik va o`rta miqyosdagi 
ishlab chiqarish korxonalari asosan metalni qayta ishlash, to`qimachilik, teri, mebel 
ishlab chiqarish tashkil topgan. Xullas, Italiya ushbu ishlab chiqarish korxonalarining 

---

75 
o`ta ixtisoslashganligi, ishlab chiqarilgan mahsulotlarining sifatliligi, ixcham va 
bejirimligi hamda doimo yangilikka intilishi bilan jahon bozorlarida katta yutuqlarga 
erishib kelmoqda. 
Italiyaning kichik va o`rta korxonalari mamlakatning ma'lum sanoat rayonlarida 
joylashgan bo`lib, ularning iqtisodiy rivojlanishi uchun barcha shart-sharoitlar 
yaratilgan. Hozirgi kunda mamlakatda 800 ga yaqin ishlab chiqarish sanoat rayonlari 
mavjud. Kichik va o`rta korxonalarning 91 %i Italiyaning shimoli va markaziy 
rayonlarida, 9 %i esa mamlakatning janubiy qismlarida va shuningdek Sitsiliya va 
Sardiniya orollarida joylashgan. Mamlakatning janubida ishsizlar soni mamlakatda 
yashaydigan umumiy aholining 25 %ini tashkil etadi (2003 yilda yoshlar o`rtasidagi 
ishsizlar soni mamlakat ishga yaroqli aholisining 56,6 %ni tashkil etgan edi). 
2004 yilda Italiyaning sanoat tarmoqlarida umumiy aholining 32 %i band bo`lib, 
ishlab chiqarilgan sanoat mahsulotlarining umumiy bahosi 509,7 trln. lirani tashkil 
etgan. Italiyaning oziq-ovqat sanoat tarmoqlarida 358 mingga yaqin kishi (umumiy 
sanoat korxonalar aholisining 8,3 %) band bo`lgan. Mamlakatda ishlab chiqarilgan 
oziq-ovqat sanoati mahsulotlarining 82 %i ichki talabni qondirishga, 5,4%i esa 
eksportga mo`ljallangan. 
2004 yilda Italiyaning to`qimachilik va tikuv sanoati tarmoqlarida ishlayotgan 
ishchilarning soni 696 ming kishini tashkil etgan (barcha sanoat tarmoqlarida 
ishlayotgan ishchilarning 16,2 %). Ushbu sanoat tarmoqlarining 53,6 % mahsuloti 
eksport qilingan holda 46,4 %dan ortiqrog`i esa mamlakatning ichki talabini 
qondirishga qaratilgan edi. Mamlakat eksportida to`qimachilik sanoati mahsulotlari 
(asosan ip to`qimachilik sanoati) muhim rol o`ynaydi. Biroq, hozirgi kunda ba'zi bir 
sabablarga ko`ra ushbu sanoat tarmoqlari ham qarama-qarshiliklarga duch kеlmoqda. 
Italiyada teri va poyafzal mahsulotlarini ishlab chiqarish ham rivojlangan soha 
bo`lib, u jahon mamlakatlari ichida ushbu soha bo`yicha 2- yoki 3-o`rinlardan birida 
turadi. Ushbu sanoat tarmoqlarida 258 ming ishchi yoki sanoatda ishlayotgan barcha 
aholining 
6 
%i 
banddir. 
Mamlakatda 
ishlab 
chiqarilayotgan 
poyafzal 
mahsulotlarining 80 %dan ortiqrog`i eksportga chiqariladi. 
Italiyada yog`ochni qayta ishlash va mebel sanoati ham ancha rivojlangan 
sohadir. Sanoatning ushbu tarmoqlarida 2004 yilda 396 ming kishi yoki sanoatda 
band aholining 9 %i band bo`lgan. Rеspublika ushbu sanoat mahsulotlarini jahonning 
barcha mamlakatlariga, asosan, Lotin Amerikasiga eksport qiladi. Qog`oz-tsellyuloza 
sanoati va nashriyotlarida 241 ming kishi yoki sanoatda band bo`lgan umumiy 
aholining 5,6 %, kimyo sanoatida 188 ming kishi, sanoatda umumiy aholining 4,4 %i 
band bo`lgan. Metallurgiya va metalni qayta ishlash sanoat tarmoqlarida ishlayotgan 
ishchi va xizmatchilarning umumiy soni esa 552 ming kishini tashkil etgan.
Mamlakatning mashinsozlik tarmoqlarida aholining 11 % (472 ming kishi) 
banddir. Ushbu tarmoq o`z mahsulotining 70 %ini ichki talabni qondirishga qaratgan 
holda 55,7 %ni esa eksportga chiqaradi (asosan ЕI va Lotin Amerikasi davlatlariga, 
Rossiya Fеdеratsiyasi va Sharqiy Osiyo mamlakatlariga chiqaradi). Italiyaning 
elektron va elektronika sanoat tarmoqlarida mehnat qilayotgan umumiy aholining 7,6 
%i (328 ming kishi) band bo`lib, mamlakat ichki talabining 50 %ini qondirgan holda 
50 %ga yaqin mahsulotni eksportga chiqaradi. 

---

76 
Italiyaning transport vositalarini ishlab chiqarish tarmoqlarida aholining 7,1 % 
(303 ming kishi) band bo`lib, mamlakat ichki talabining 47 %ni qondirgan holda, 50 
%dan ortiqrog`i eksportga ham chiqarib turadi. Mamlakatning rezina va plastmassa 
ishlab chiqarish sanoat tarmoqlarida aholining 4,5% (195 ming kishi) band bo`lib, 
ushbu sanoat tarmoqlari mamlakat ichki talabini 75 % qondirgan holda 40 %ga yaqin 
o`z mahsulotini eksportga ham chiqarib turadi. Xizmat ko`rsatish sohalarida umumiy 
aholining 61,9%i (12.8 mln. kishi) banddir. 
2004 yilda ishga yaroqli barcha aholisining 5,5 % (1134 mln. kishi) qishloq 
xo`jaligi ishlari bilan band bo`lgan edi. Mamlakatda agrar sektor asosan 
dehqonchilikka yo`naltirilgan bo`lib, ushbu sektorda band bo`lgan aholining 58 %i 
dehqonchilik bilan, 42 %i esa chorvachilik bilan shug`ullangan. Haydab dehqonchilik 
qilinadigan еrlarning 50%dan ortig`iga donli ekinlar (yiliga 1 mln. t.ga yaqindan 
еtishtirib, Еvropa mamlakatlari ichida birinchi o`rinda turadi) ekiladi. Mamlakatning 
shimoliy rayonlarida dehqon fermer xo`jaliklari bog`dorchilikdan yiliga 6 mln. 
tonnaga yaqin mevali mahsulotlarni oladi. Mamlakatning janubiy rayonlari asosan 
bodom, еr yong`og`ini va boshqa subtropik ekinlarni ekishga ixtisoslashtirilgan. 
Mamlakatning qishloq xo`jaligida yiliga 10 mln. tonnaga yaqin uzum hosili olinadi, 
shundan 3.3 mln.t. sitrus, 5.5 mln. tonna tomat еtishtiriladi. Italiya xo`jaligida sut va 
go`sht chorvachiligi asosan mamlakatning shimoliy rayonlaridagi o`tloqli yaylovlarda 
keng tarqalgan.