|
Kurs jumisinin’ ahmiyeti ham aktuallig’i: Psixologik dereklerde aytiliwinsha, psixikanin’ en’ ahmiyetli qasiyeti, insan sirtqi tasirlerinen o’zinin’ keyingi iskerligi ham is-hareketlerinde har dayim paydalaniw hamde doretiwshilik penen jantasip og’an ba’zi ozgerisler kirgizedi.
Este saqlaw shaxs psixik omirin belgilep beriwshi qasiyeti esaplanadi. Onin’ ahmiyeti o’tmishdegi waqiyalardi eslep qaliwdan ibarat emes. En’ apiwayi psixik aktin’ payda boliwi har bir elementti keyingisini baylanistiriw ushin este saqlap qaliw ulken ahmiyetke iye. Este saqlaw bul insane tarepinen o’tmish tajriybesin este saqlap qaliw,saqlaw ham keyinshelik eske tusiriwden ibarat psixik process.
Gipnoz adam ham haywanlarda bolatug’in uyqig’a uqsag’an jag’day, jasalma uyqi. Gipnoz qiliwshi insane belgili bir so'zlerdi bir dawisda takrarlaydi. Usi so'zlerdi aytip, isentiriw menen birge ko'riw, esitiw ham basqada organalarig’a birqiyli kushsiz tasir beriledi.
Kurs jumisinin’ maqseti: Este saqlaw ham gipnozdi uyreniw
Kurs jumisinin’ predmeti: Este saqlaw processleri ham olardin’ turleri, gipnoz haqqinda teoriyaliq bilimlerge iye boliw
Kurs jumisinin’ waziypalari:
tema boyinsha psixologiyaliq adebiyatlardi uyreniw ham magliwmatlardi toplaw
este saqlawdin’ turlerin ham fiziologiyaliq tiykarlarin uyreniw
este saqlaw ham gipnoz boyinsha teoriyalardi uyreniw
tema boyinsha juwmaqlar shigariw
Kurs jumisinin’ du’zilisi ha’m ko’lemi: Kurs jumisi 2 baptan ibarat, kirisiw, ilimiy teoriyalar,a’meliy metodikalar, juwmaqlaw. Kurs jumisinin’ son’i paydalanilg’an a’debiyatlar dizimi.
Kurs jumisinin’ mazamuni 32 betti quraydi.
I.bab. Este saqlaw ham gipnoz haqqinda uliwma tusinik
1.1. Este saqlaw haqqinda uliwma tusinik
Psixologik dereklerde aytiliwinsha, psixikanin’ en’ ahmiyetli qasiyeti, insan sirtqi tasirlerinen o’zinin’ keyingi iskerligi ham is-hareketlerindehar dayim paydalaniw hamde doretiwshilik penen jantasip og’an ba’zi ozgerisler kirgizedi.Insanda jeke tajriybe, konlikpe ham bilimler ko’lemi artip barg’an sayin iskerligi hamde minez-qulqi janede quramalasip, jan’a mazmun, jan’a sipatin aship baradi. Eger sirtqi dunyanin’ bas miy ulken yarimsharlar qabig’inda payda bolatug’in obrazlar, timsallar ham olardin’ izleri joq boliwi, tajriybenin’ saqlaniwi, bilimlerdin’ bayiwi, quramalasiw, malim bir tartipke keliwi, qaytadan janlaniwi uliwma juz bermes edi. Sonday eken, usi obrazlar bir-biri menen o’z-ara baylanisli bolip, astelik penen bekkemlesip, miy qabig’inda puqta saqlanip qaladi, sonin’ menen birge, o’mir ham iskerliktin’ belgili bir talaplarg’a mas rawishte qaytadan janlanadi, alding’I halatin takrarlaydi.
Hazirde dawirde qollanip kiyatirgan adebiyatlarda este saqlawg’a to’mendegishe tariyip berilmekte: “ Individtin’ o’z tajriybesinde este alip qaliw, este saqlaw ham keyinshelik oni jane eske tusiriw yad delinedi”. Lekin bul tariyipte yadqa qisqasha tariyip berilgen, toliq tariyipi tomendegishe: “Este saqlaw qorshag’an ortaqliqtag’i ha’diyselerdi erikli ham eriksiz tarizde, passiv ham aktiv halda reproduktiv ham produktiv tarizde, verbal ham noverbal ko’rinisinde, logikaliq ham mexanik jol menen sawlelendiriwshi este alip qaliw, este saqlaw, qaytadan eske tusiriw, unitiw hamde eslewden ibarat psixik process”.
Este saqlaw shaxs psixik iskerliginin’ en’ ahmiyetli quramliq bolimi esaplanadi. Sonday-aq, yadtag’i bos orin o’tmishte juz bergen narse ham ha’diyselerdi sawlelendiriw menen sheklenib qoymay, balkim hazirgi, keleshekte a’melge asiriwdi rejelestiriligen ha’diyselerdi amelge asiwinda tamiyinleydi.
Hazirgi dawirde alip barilip atirg’an ilimiy-tekseriwler dawaminda esde alip qaliw, eske tusiriw mexanizmleri ham kognitivistik teoriyalarg’a kobirek itibar berilmekte. Lekin, jahan psixologiya pa’ninde associanizm, geshtaltizm, bixeviorizm,freydizm siyaqli ko’plegen jo’nelisler bar boliwina qaramay, bugingeshe este saqlawdin’ jalg’iz ham tamamlang’an teoriyasi islep shig’ilmag’an. Bul ilimiy-teoriyaliq qasiyetlerge iye bolgan gipoteza korinisindegi teoriya ham qaraslardin’ ha’dden tis kopligi kibernetika, tajriybe ham genetika biologiya, bioximiya, fiziologiya, medicina tarepinen jandasilg’anlig’i menen teriyiplenedi.
Este saqlaw mexanizmlari.Hazirgi kunde este saqlaw mexanizmlari haqqinda ko‘plep teoriyalar bar. Olardin’barlig’in bir neshe toparlarg’a birlestiriw mumkin.
Birinshi topar teoriyalari-psixologik teoriyalar, ekinshisi-neyrofiziologik teoriyalar. Olarg’a keyingi jillarda jan’a teoriyalar,u’shinshi jo’nelis – bioximik jo’nelistegi teoriyalar qosilmaqta.
Barliq teoriyalar arasinan en’ aldin payda bolip rawjlang’an teoriyalarga psixologik teoriyalar kiredi. Bul teoriyalar este saqlaw processlerinin’ quramliq bolimi boliwi ushin subekttin’ iskerligine qanday orin berilgenligine, subekt iskerliginin’ o‘zine qanday qaralg’anlig’ina baylanisli tarizde klassifikatsiya qilinadi. Sonday ag’imlardin’ biri assotsiativ teoriya kiradi.
Assotsiativ teoriyanin’tiykarg’i tu’sinigi assotsiatsiya tu’sinigidir. Assotsiatsiya – baylanis ornatiw degen manini bildiredi ham hamme psixik hadiyselerdi tu’sindiriwshi universal mexanizm sipatinda qaraladi. Olardin’pikrinshe, eger ma’lim psixik hadiyseler insan sanasinda bir waqittin’ o’zinde bir-biriden izbe-iz payda bolg’an bolsa, olar ortasinda biran-bir elementti qayta ta’sir qilsa, sanamizda assotsiativ baylanistin’ barliq elementlerini qayta tiklewge alip keledi. Sonday qilib, assotsiatizm eki tasir ortasindag’I baylanistin’ baylanisiwin za’ru’rli ham ahmiyetli tiykari-bul ta’sirlerdin’ insan sanasinda bir waqittin’ o’zinde payda boliw deb esaplaydi.
Assotsianistlar to’mendegi assotsiatsiya payda boliwinda tiykarg’i sharayatlardi ko’rsetip o’tedi: a) teyisli, qarama-qarsiliq. Usi sharayatlarg’a mas tarizde u’sh turli assotsiatsiya ajratilg’an: izshillik ob’ektlerdin’ zamon ham makan izshilligi; b) obektlardin’ bir-birineuqsaslig’i, obektlerdin’ bir-biriden parqi assotsiatsiyasi, uqsasliq assotsiatsiyasi, kontrastlik assotsiatsiyasi.
Biraq bir qiyli sharayatta bir qiyli assotsiatsiyalar shinjiri payda bolmaydi. Buljag’dayda turli insanalr bir qiyli sharayatada bir qiyli narselerdi eslep qalg’an bolar edi.
Geshtaltizm (nemissha «gestalt» - obraz degen ma’nini an’latadi) – psixologik teoriya. Bulteoriyanin’ tiykarg’i tu’sinigi – geshtalt tu’sinigidir. Geshtalt tu’sinigi bir putin sho’lkemdi (bir putin organizmdi) quramliq bolimlerge bolip bolmaytug’induzilisti an’latadi.
Bulteoriyag’a ko’re baylanislar payda qiliwdin’ tiykari sipatinda materiallardin’sho’lkemlestirilgenilgihaqqinda aytiladi. Materialdin’ma’lim bir tartibi esde alib qaliwda ulken rol oynaydi. Biraq materialdin’du’zilisini ashiwham bahalaw, aqibetnde oni esde alib qaliwda tek g’ana subyekt iskerlik natiyjesitiykarg’I roldi oynaydi.
Hazirgi zaman psixologiya panindebarliq psixikprocesslerdi,solar ishinde este saqlaw processlerini quramliq bolegin tabiwg’a sebepshi bolg’an tiykarg’i faktor shaxs iskerligidir, dep qarawshi teoriyalarkobeyip barmaqta. Bulteoriyag’a tiykarinan materialdi esdealib qaliw, esde saqlaw, esge tusiriwprocesslerini subyekt iskerliginde ane usi materialdi qanday orinda turiwimenen belgilenedi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
