|
Jergilikli byudjetlerdi formalastırıw boyınsha kepillikleri keńeytiriliwi.
|
Aymaqlar
|
Dáramatlar*
|
Харажатлар**
|
Tártipke salıwshı byudjetlerara
transfertlar
|
1
|
Qaraqalpaqstan Respublikası
|
1614,2
|
2915,6
|
1301,4
|
2
|
Andijan wálayatı
|
2352,2
|
3228,8
|
876,7
|
3
|
Buxara wálayatı
|
1935,4
|
2375,4
|
440,0
|
4
|
Jizzaq wálayatı
|
1212,9
|
1702,9
|
490,0
|
5
|
Qashqadárya wálayatı
|
2570,3
|
4147,6
|
1573,3
|
6
|
Nawayı wálayatı
|
1535,8
|
1535,8
|
|
7
|
Namangan wálayatı
|
1970,6
|
3254,5
|
1284,0
|
8
|
Samarqand wálayatı
|
2657,0
|
3759,7
|
1102,7
|
9
|
Surxondaryo wálayatı
|
1754,7
|
3048,3
|
1293,6
|
10
|
Sirdaryo wálayatı
|
745,7
|
1279,9
|
534,3
|
11
|
Tashkent wálayatı
|
3009,8
|
3009,8
|
|
12
|
Ferǵana wálayatı
|
2904,9
|
3815,0
|
910,1
|
13
|
Xorezm wálayatı
|
1442,7
|
275,6
|
632,9
|
14
|
Tashkent qalası
|
4068,6
|
4068,6
|
|
|
Jámi
|
29 774,7
|
40 217,6
|
10 443,0
|
JUWMAQLAW
Kurs jumısınıń juwmaq bóleginde Ózbekstanda ámelde bolǵan jergilikli byudjetlerdin’ilimiy, ámeliy hám tariyxıy rawajlanıw tiykarların izertlew, respublikamız hám shet el mámleketlikler tájiriybesin salıstırıw analiz etiw, jergilikli byudjetlerdin’ mexanizminiń ámeldegi rejimine súyene otirip, házirgi kúnde jergilikli byudjetleri esaplaw boyınsha ámeldegi máseleler bul olardan jáne de nátiyjeli paydalanıw boyınsha tómendegi juwmaqlardı shıǵarıwǵa múmkinshilik berdi. Olar tómendegilerden ibarat :
• jergilikli salıqlar búgingi kúnde jergilikli húkimetlerdi óz funktsiyaların
hám kepillikine kiretuǵın wazıypalardı tolıqqonli ámelge asırıwı
eń tiykarǵı zárúrli finanslıq hasası bolıp qalıp atır, sebebi, búgingi kúnde
jergilikli byudjetler arqalı xalıq tálimi, den sawlıqtı saqlaw hám mádeniyat
mákemeleri finanslastirilip barıladı.
• jergilikli byudjetler xalıqtı social qorǵaw boyınsha mámlekettiń
alıp baratırǵan siyasatınıń orınlardaǵı tiykarǵı tanchi esaplanadı. Atap
kórsetiw kerek, derlik xalıqtı social qorǵaw ǵárejetleriniń 100 procenti,
mámleket kapital qoyılmalarınıń 60 procentine jaqinı jergilikli byudjetler
arqalı finanslastiriladi. Buǵan baylanıslı bolsa jergilikli salıqlardı ornı
áhmiyetli bolıp qalıp atır.
• analizler sonı kórsetip atırki házirgi kúnde jergilikli byudjetler
qarejetleri respublika mámleket byudjeti ǵárejetlerinde eń joqarı salmoqni (58-
60%) qurap atır. Óz gezeginde jergilikli byudjet dáramatları bolsa mámleket
byudjeti dáramatlarınıń 55-58 payızın uyımlastırıp atır.
• tahllilar sonı kórsetip atırki, jergilikli salıqlar ishinde eń tiykarǵı orındı
buyım-múlk salıǵı, jer salıǵı eń úlken salmoqqa iye esaplanadı.
Byudjet qarejetleri kóleminiń jıldan-jılǵa artıp barıwı olardı milliy xojalıqtıń natiyjeliligi kóz qarasınan bahalawdı júdá aktual mashqalaǵa aylantırıp qóyadı. Bunda milliy xojalıqtıń juwmaqlawshı nátiyjesin bahalap, tek oǵan tiyisli bolǵan dáramatlardıń qosımsha túrde ósińkiligine itibar beriw menen shekleniw maqsetke muwapıq emes. Bul jerde, bir waqtıniń ózinde, jámiyettiń social rawajlanıw dárejesi, social mashqalalardıń qaysı dárejede hal etilgenligi de názerden shetta qalmawı kerek. Álbette, milliy xojalıqtıń juwmaqlawshı nátiyjesi byudjet qarejetleriniń ulıwma kólemine, olardıń strukturalıq dúzilisine, byudjet qarjlarınan tuwrı, ekonomika etip hám nátiyjeli paydalanıwǵa tikkeley baylanıslı. Sol sebepli de házirgi sharayatta byudjet qarejetleriniń ilimiy tiykarlanǵan halda rejelestiriliwine, byudjet assignovaniyalaridan paydalanıw ústinen finanslıq qadaǵalawdıń pútkil sistemasına bólek itibar beriw kerek.
PAYDALANILG’AN A’DEBIYATLAR
Tiykarǵı ádebiyatlar:
1. “Ózbekstan Respublikasın jáne de rawajlandırıw boyınsha háreketler strategiyası tuwrısında”gi Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2017 jıl 7 fevral daǵı PF-4947-sanlı Pármanı.
2. Mirziyoyev Sh. M. Sın kózqarastan analiz, qatań tártip-ıntızam hám jeke juwapkerlik - hár bir baslıq iskerliginiń kúndelik qaǵıydası bolıwı kerek.- Tashkent: “Ózbekstan” NMIU, 2017
3. Mirziyoyev Sh. M. Erkin hám párawan, demokratiyalıq Ózbekstan mámleketin birgelikte júzege keliw etemiz.- Tashkent: “Ózbekstan” NMIU, 2017
4. Malikov T., Xaydarov N. Byudjet (sisteması, strukturası, procesi). Oqıw qóllanba. T.: Ekonomika -finans, TMI-2008
5. Malikov T., vahobov D., Finans: sızılmalarda. Oqıw qóllanba. T.:Ekonomika -finans, 2010
6. D. Polatov, B. Nurmuxamedova. Gáziynexanashılıq. Oqıw qo'lanma. T.:Ekonomika -finans. 2014 y.
7. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2002 jıl 21 iyun daǵı Pármanı.
8. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń «Respublika Pul-kredit siyasatı komissiyası quramı tuwrısında» 1996 jıl №UP-1492 - sanlı Pármanı.
9. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 1998 jıl 19 noyabr degi №UP-2114-sanlı Pármanı.
10. Ózbekstan Respublikası Ministrler Mákemesiniń 2002 jıl 15 noyabr degi 393-sanlı sheshimi.
11. Ózbekstan Respublikasınıń «Mámleket salıq xızmeti tuwrısında»gi nızamı. Ózbekstan Respublikası Joqarı Jıynalısı Informaciyanaması, 1997 y., №9.
12. Ózbekstan Respublikası Ministrler Mákemesiniń 2000 jıl 5 maydaǵı 180-sanlı sheshimi menen tastıyıqlanǵan
13. Húkimettiń «Mámleket salıq xızmeti shólkemleri iskerligin shólkemlestiriwdi jetilistiriw tuwrısında» 2000 jıl 13 mart daǵı 87-sanlı sheshimi menen dúzilgen. Bul organ tuwrısındaǵı Qaǵıyda Ózbekstan Respublikası Ministrler Mákemesi tárepinen 2000 jıl 5 maydaǵı 180-sanlı qarar menen tastıyıqlanǵan.
14. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 1996 jıl 26 mart daǵı №UP-1414-sanlı pármanı menen dúzilgen.
15. Ózbekstan Respublikası Ministrler Mákemesiniń «Auditorlik iskerligin jetilistiriw hám auditorlik tekserisleri rolin asırıw tuwrısında» 2000 jıl 22 sentyabr degi 365-sanlı sheshimi.
16. Qarang: D'yachenko V. P. Voprosi teorii finansov.- M.: Finansi, 1957. s. 68-69.
17. Ózbekstan Respublikasınıń «Byudjet sisteması tuwrısında» gi nızamı. Ózbekstan Respublikası Moliviy nızamları.-T.: Ádalat, 2001.-8 b.
• “Ózbekstan Respublikasın jáne de rawajlandırıw boyınsha háreketler strategiyası tuwrısında”gi Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 2017 jıl 7 fevral daǵı PF-4947-sanlı Pármanı.
• Mirziyoyev Sh. M. Sın kózqarastan analiz, qatań tártip-ıntızam hám jeke juwapkerlik - hár bir baslıq iskerliginiń kúndelik qaǵıydası bolıwı kerek.- Tashkent: “Ózbekstan” NMIU, 2017
• Mirziyoyev Sh. M. Erkin hám párawan, demokratiyalıq Ózbekstan mámleketin birgelikte júzege keliw etemiz.- Tashkent: “Ózbekstan” NMIU, 2017
• Malikov T., Xaydarov N. Byudjet (sisteması, strukturası, procesi). Oqıw qóllanba. T.: Ekonomika -finans, TMI-2008
• Malikov T., vahobov D., Finans: sızılmalarda. Oqıw qóllanba. T.:Ekonomika -finans, 2010
• D. Polatov, B. Nurmuxamedova. Gáziynexanashılıq. Oqıw qo'lanma. T.:Ekonomika -finans. 2014 y.
Qosımsha ádebiyatlar :
• Qosimova G. Mámleket finansın basqarıw. Oqıw qóllanba.- T.: " Ekonomika -Finans". 2008.
• Qosimova G. Mámleket byudjeti atqarılıwınıń gáziynexanashılıq sisteması. Oqıw qóllanba. T.: Ekonomika -finans, TMI-2008
Internet saytları :
• www.gov. uz (Ózbekstan Respublikası húkimet rásmiy web saytı );
• www. lex. uz (Ózbekstan Respublikası Nızam hújjetleri maǵlıwmatları milliy bazası) ;
• www. mf. uz (Ózbekstan Respublikası Finans ministrligi rásmiy web saytı );
Do'stlaringiz bilan baham: |
