Өзбекистан республикасы жоқары ҳӘм орта арнаўлы билимлендириў министрлиги бердақ атындағЫ

Түсиндирме сөзлик (Глоссария)
Архитектура- көркем-өнердиң бир түри болып, ол функционал, констуктив ҳәм эстетикалық талабаларға жуўап бериў керек. Архитектура ҳәйкеллери ямаса естеликлер бул-көргизбе көркем өнер шығармасы болып табылады. Буларға рельфлер, ҳәйкеллери, сыртқы нағыслар, фрескомлар киреди.
Автопортрет–портрет жанрыниң көринислеринен бири болып художник өзиниң сыртқы көринисинөзи суўретлейди.
Анималист- (латынша «анимал»ҳайўан)-ҳайўанларды суўретлеўши суўретши.
Баллистерия – Креска сыйынатуғын орын.
База – (Грек, «Basis» тийкар) колоннаның ямаса плиастрдың тегисленген төменги бөлеги сыпасы.
Галерия – (Италиан сөзинен galltria) – Имараттың айрықша бөлимлерин бирлестириўши узын ҳәм жиңишке үсти бекитилген хана.
Горельеф-бир тегисликке салынған сүÿрет.
Грунт- сүÿрет салыÿға арналған кенептиң үсти бетине жағылған бояÿдың биринши қабаты.
Графика- “жазып атырман ямаса сызып атырман” деген мәнислерин аңлатады. Графикада сызықлар, штрихлар, ақ ямаса қара бояўлардан пайдаланылады. Графика түрлери: станоклы, көргизбели (иллнострация) әмелий (этикета, маркия, штрифтлар).
Декоратив-көркем өнер-интерьер үйлер, көшелер, майданлар, паркларды безеўде қолланылады.
Диадема-ҳаяллардың таж формасына уқсаган қымбат баҳалы əшекей.
Каркас -(франц- склет) тийкар- имараттың тийкарғы улкен көриниси әййемги дузимге тийисли археологиялық естеликлер, жекке ҳəм шеңберли ямаса «аллеялар» болып жайласқан ири таслар.
Иконография-адамлардың ямаса сюжетлердиң сүÿретлерин изертлеÿ ямаса солар ҳаққында жазыÿ.
Мәденият - арабша мадина (қала, кент) сөзинен келип шыққан. Араблар адамдлар турмысын екиге бөлип, бирин сахрайи ямаса бадаўий турмыс, екиншисин мәдений турмыс деп атаған. Бадаўийлик - дәшти саҳраларда жасайтуғын көшпели халықларға, мәдениятлық - қалада жасаўшы отырықшы халықларға тийисли деп билген
Мәдений мийрас - ата-бабамыз тәрепинен дөретилген әмелий турмыс тәжирийбеси, әдеп-икрамлылық, илим, ой-пикир, диний ҳәм руўхый көз-қараслар, халық мәденияты ҳәм көркем өнери, дөретиўшилик хызмети сияқлы материаллық ҳәм руўхый байлықлар жыйындысы болып табылды.
Мозайка-реңли таслардан ямаса шийше еритпеси смальтадан исленген нағыс.
Мусиншилик- сүўретлеў өнери түрлериниң бири. Мүсинде инсанның ишки руўҳый дүньясы, күшли характери көрсетиледи. Әййемги патшалық дәўиринде ҳәйкеллер өзине тән өзгешеликке ийе болып: тик турған ҳәйкел, бәлентке көтерилген басы шеп аяғы алдыға қойылған қоллары тик денесине жабысқан ямаса отырған ҳалда болған, ямаса бир қолы дизеден бүгилген, қәдди тегис көтерилген, узаққа нәзер таслаған ҳалда.
Натюрморт-французша сөз болып, ол “жансыз тәбият” мәнисин аңлатады. Натюрмортта хожалық мийнет буйымлары, палыз-мийўелер, гүллер сүўретлениўи мүмкин.
Нимб-диний сүÿретлерде бстың айналасына салынған нур.
Рельеф- орта патшалық дәўириндеги бай дәўлетли хуненниң рельф ҳәйкели әжайып көркем өнер шығармасы болып табылады. Бул ҳәйкел ифоглиф хат тәризли стилнда қурылған.
Реңли сүўрет-Орта патшалық дәўиринде сүўретлеў өнери раўажланады. Онда аңшылық көринислери, жыртқыш ҳайўанлар, қуслар реал көрсетиледи. Бояў гаммалары жумсақ ҳәм ҳәр түрли реңли болады. Бени-хасандағы мовзолей буған мысал болады.
Ритон:- ҳайўанлар шахы яки пил сүйегинен исленген узын конус тәризли кайрылып турыўшы ыдыс.
Роза: -домалақ айна.
Реңли сүўретлеў-басқа көркем өнер түрлерине қарағанда турмыс ҳәдийселерин рең, нурлы сая, ҳәм сызықлар арқалы көрсетип береди. Реңли сүўретлеў еки түрге бөлинеди: монуменгал ҳәм станоқлы.
Сюжет – (Франц предмет) сүўретлеў өнеринде сүўретленген предмет ямаса ўақыя түсиниледи.
Статуэтка- кишкене скульптуралық фигура.
Терроката-реңли күйдирилген ылай ҳəм күйдирилген ылайдан исленген зат ямаса буйым.
Темпера-мәйек суяықлығы менен қосып таярланатуғын реңлер.
Тампан- үлкен жайдың бас егиси, есик төбесиндеги қалдырылған ярым арки ишиндеги айна.
Портрет-сүўретлеў қарап, онда сәўлеленген адамның характерин, ишки дүньясын анықлаў мүмкин.
Пейзаж-сүўретлерде адамзатты қоршап турған орталық: тәбият ҳәм оның жағдайы, қала ямаса аўыл көринислери сүўретленеди.
Пигмент-өсимлик ҳəм ҳайÿанлар организминдеги тканьларға рең бериÿши зат.
Фреска –суўлы бояўлар менен дийўал үстине жасалған манументал реңли сүўретлеў түри.