O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

3.1- rasm.
Davrga teskari kattalik o‘zgaruvchan sinusoidal tokning chastotasidir:

6. 
   »_T¹,
   

• 
  f ] = ¹_s = Gers yoki ¹_s = Hz.
  

Chastota o‘zgaruvchan tokning o‘zgarish tezli-gini ifodalovchi kattalik bo‘lib, 1 sekunddagi teb-ranishlar soniga teng. Sinusoidal tokning oniy qiy-mati ifodasiga burchak chastota kiritilgan. Bu katta-lik chiziqli chastota orqali quyidagicha ifodalanadi:

• 
  = 2 px ^é_ê ^{rad ù}_ú .
  
  • 
    s û
    

Davriy chastota amalda burchak chastota deb ataladi va bu o‘zgaruvchan funksiyalar vektorlarining burchak tezligini anglatadi. Ma’lumki, burchak tezlik vaqt ichida vektor burilish burchagi va shu vaqtning nisbati bilan aniqlanadi:

• 
  = ^j_t .
  

Ya’ni t vaqt ichida vektor j burchakka buriladi. Sanoatda tok chastotasi 50 Hz ga teng bo‘lgan tok-

dan foydalaniladi. Xalq xo‘jaligining ba’zi tarmoqlarida

23

3.2- rasm.
boshqa chastotali toklardan ham foydalaniladi. Òok chastotasi bir chastotadan boshqasiga o‘zgartirgichlar yordamida o‘zgartiriladi.
Yuqorida aytib o‘tganimizdek, (w · t + j) sinusoi-dal kattalik joriy vaqt onida (paytida) sinusoidal funk-siyaning qiymatini aniqlaydi. Ifodadagi t = 0 bo‘lganda sinusoidal funksiya kattaligini boshlang‘ich faza (holat)

• 
  aniqlaydi. Boshlang‘ich faza yoki boshlang‘ich burchak j deb ataluvchi bu kattalik sinusoidal funk-siyalar ustida algebraik hisoblashlar olib borganda mu-him ahamiyatga ega. Sinusoidal funksiyalar ustida qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallari baja-rilganda boshlang‘ich burchakni albatta nazarga olmoq kerak.