O‘zbekisòon respublikasi oliy va o‘RÒa maxsus òA’lim vazirligi o‘RÒa maxsus, kasb-hunar òA’limi markazi

Mariya Petrovna Avsharova — keksa bibliograf va o‘lkashu-
noslaridan. 1896- yili Òoshkentda tavallud topadi. 1913- yili xotin-
qizlar  gimnaziyasining  7- sinfini  bitiradi,  1915- yili  Moskvadagi
Oliy  xotin-qizlar  kursining  tarix-filologiya  fakultetiga  o‘qishga
kiradi.  3  yildan  so‘ng  oilaviy  sharoiti  tufayli  o‘qishni  oxiriga
yetkazmay qaytib keladi. Madaniyat va maorif sohasida faoliyat
ko‘rsatadi, 1938- yildan Navoiy nomidagi Davlat xalq kutubxona-
sida ma’lumot-bibliografiya bo‘limida kutubxonachi-kartochkachi,
so‘ngra bibliograf bo‘lib ishlay boshlaydi. 1934- yili kutubxonada
ma’lumot-bibliografiya bo‘limi tashkil etilgandan keyin O‘rta Osiyo
kitob va jurnallari, „Òóðêåñòàíñêèå âåäîìîñòè“ gazetasi sahifa-
laridagi maqolalarning bibliografik kartotekasi“ni tuzadi. Urush
yillari  Betger  rahbarligidagi  2  ming  tavsifdan  iborat  2  jildlik
„Òojikiston haqida tarixiy-etnografik adabiyot“ nomli bibliografik
ko‘rsatkichini tuzishda ishtirok etadi. „1918 — 1935- yillarda O‘rta
Osiyoda rus tilida nashr qilingan gazetalar ro‘yxati“ni tayyorlaydi.
Unda 126 nomdagi gazetaga aniq faktlar yordamida ta’rif beradi.
1940 — 50- yillarda  Avsharova,  asosan,  tavsiya  ko‘rsatkichlarini
tuzish bilan band bo‘ladi. O‘lkashunoslik bibliografiyasiga qo‘shgan
hissasi  1958- yili  „O‘zbek  xotin-qizlari  kecha  va  bugun“  nomli
ko‘rsatkichi  sifatida  yuzaga  chiqdi.  Unga  1919 — 1956- yillarda
nashr  etilgan  hujjatlar  kiritilib,  annotatsiya  bilan  ta’minlangan.
M.P. Avsharova, Y. D. Svidina bilan birgalikda „O‘zbek adabiyoti“
ko‘rsatkichini nashr ettirdi, unda 1917- yilgacha va undan keyin
yashab ijod etgan adabiyot namoyandalari asarlari va ular haqidgi
asarlar kiritilgan. Har bir muallif haqida avval biografik material
va  ularning  asarlarining  ro‘yxati  berilgan.  M.P.  Avsharovaning
1960- yilda  nashr  etilgan  „Turkistonning  rus  vaqtli  matbuoti.
1870 — 1917- yy.“  nomli  ishi  muhim  ahamiyatga  ega.  Unda

---

150
Òurkiston o‘lkasiga va ayrim viloyatlarga oid ma’lumotlarni beruvchi
189 nomdagi gazeta va jurnallar, almanaxlar, ma’lumotnomalar,
sharhlar, yilnomalar, taqvimlar aks etgan. Yirik ilmiy ish sifatida
ham  o‘lkamiz  tarixini,  boshqa  xalqlar  madaniyati  tarixining
ta’sirini o‘rganishga yordam beradi. Avsharovaning keyingi faoliyati
„O‘zbekiston“ yilnomasini tuzish bilan bog‘liq holda o‘tgan. Bu
yilnoma 1917- yildan o‘lkamiz haqidagi kitoblarni, gazeta, jurnal,
to‘plamlardagi maqolalarni va boshqa nashrlarni yig‘ib beruvchi
bibliografik qo‘llanmadir. Muallif faqat O‘zbekistonda nashr etilgan
asarlarni emas, balki undan tashqaridagi asarlarni ham kiritadi.
„O‘zbekison“ yilnomasining 1- soni 1903 — 1955 va 1956- yillarga
oid bo‘lib, 1958 va 1960- yillari nashrdan chiqdi. Ko‘rsatkichning
qadimgi  davrlardan  to  1917- yilgacha  davrni  o‘z  ichiga  olgan
„O‘zbekiston  tarixi“  qismi  tuzuvchining  vafotidan  so‘ng  nashr
etildi.  Ko‘p  yillar  davomida  Mariya  Petrovna  „O‘rta  Osiyo“
kartotekasini  tuzib  boradi.  1953- yilda  „O‘zbekistonda  xizmat
ko‘rsatgan  kutubxonachi“  unvoniga  sazovor  bo‘lgan.